ARAŞTIRMACI-TARİHÇİ-YAZAR-BİBLİYOMAN SEDAT KAPTAN

“BU  KİTAPTA  MUTLAKA KENDİNİZDEN BİR ŞEYLER VE GEÇMİŞİNİZDEN BİRİLERİNİ BULACAKSINIZ. BU                   KİTAPLA TARİH MÜZESİNDE 500 YILLIK BİR YOLCULUK YAPACAKSINIZ  ”SEDAT KAPTAN.

IV.BÖLÜM

D-KÖYÜMÜZ HAKKINDA GENEL BİLGİLER:

"GEÇMİŞİ YAZMAK,ONU ÖLÜMÜN ELİNDEN KURTARMAKTIR"

   

                                                                    “ KÖYÜMÜZDEN GENEL BİR GÖRÜNÜM”

“NEŞELİ İNSANLAR SU KENARLARINA GİTSİNLER. EĞLENMEK İSTEYEN İNSANLAR DAĞLARA ÇIKSINLAR.         ERDEMLİ OLMAK İSTEYEN İNSANLAR İSE MAĞARALARA GİTSİNLER”  KONFİÇYÜS.

1-HARMAN / IRGATLIK :

GENEL OLARAK YÖREDE EKİN BİÇMEDE, BAĞDA, İNŞAAT İŞİNDE,  KUYU KAZMADA, İN KAZMADA ÇALIŞAN KİŞİLERE  “IRGAT” DENİRMİŞ. IRGATLIKTA BU İŞİN YAPILDIĞI ZAMAN DİLİMİNİ ANLATAN BİR KELİMEDİR. IRGAT YA AİLENİN KENDİ BİREYLERİNDEN, YA DA ÜCRETLE TUTULMUŞ İŞÇİLERDEN VEYA ÖDÜNCE GELEN EŞ DOST AKRABADAN OLURMUŞ. ORUÇ/ RAMAZAN AYI HARMANA DENK GELİRSE İŞ  DAHA DA ZORLAŞIRMIŞ. BAZI KİŞİLER, ORUCUNU DAHA SONRAKİ AYLARA KAZA BİLE EDERLERMİŞ. YARDIMCISI/ NÜFUSU AZ OLAN AİLELERİN İŞİ DAHA UZUN SÜRERMİŞ. HARMAN ZAMANI HASTALANMAK VEYA ÖLÜM, İŞLERİ ÇOK AKSATIRMIŞ. HARMAN ZAMANI KIZ VERİLMEZMİŞ Kİ İŞ GÜCÜ AZALMASIN DİYE. KÖY İLKOKULLARI ŞEHİRE GÖRE 1 AY EVVELİNDEN KAPANIRMIŞ. ÇÜNKÜ O GÜNLERDE ELİ İŞ TUTACAK EN KÜÇÜKTE OLSA İNSANA İHTİYAÇ VARDIR. BU İHTİYAÇTAN DOLAYI ÇOK ÇOCUK ÇOK NÜFUS GÜÇ DEMEKTİR, İŞİN ERKEN BİTMESİ DEMEKTİR.HER SABAH GÜNEŞ YÜKSELİNCE VEYA ÖĞLENE DOĞRU EVLERDEN TARLAYA VEYA HARMANA AZIK GETİRİLİRMİŞ. AZZIK, BİR EŞEĞİN SIRTINA ATILAN HEYBENİN BİR GÖZÜNE TESTİ İLE SU ( IRGAT SUYU TARLAYA TOPRAK TESTİ VEYA CERELERDE VEYA ÇAM BARDAKLARDA TAŞINIRMIŞ.  SARI SICAK DİYE TABİR EDİLEN AĞUSTOS SICAĞI ALTINDA TOZDA, TOPRAKTA ÇALIŞAN IRGAT İÇİN SU EN ÖNEMLİ SERİNLEME İÇECEĞİYMİŞ. BUNUN İÇİN HARMAN ZAMANI PAZARDAN YENİ TESTİ ALINIRMIŞ. ÇÜNKÜ YENİ TESTİ GÖZENEKLERİNDEN DIŞINA SU VERECEĞİ İÇİN SUYU BUZ GİBİ YAPARMIŞ. ŞÖYLE BİR DEYİM VARMIŞ.“ACER TESTİNİN SUYU SOĞUK OLUR” DİYE. BU İŞLERDE ÇALIŞAN KİŞİ SUSAYINCA YERE ÇÖMELİR/ AYAKTA SU İÇİLMEZ GÜNAHTIR/ ELİNE TESTİYİ ALIP, BAŞINA KALDIRIR VE “ARABİSTAN ÇÖLÜNDE KALMIŞ GİBİ” KARNI DOYANA KADAR KANA KANA İÇERMİŞ.

BARDAKSIZ OLARAK. SICAK, TOZ, TOPRAK ÇALIŞANIN İÇİNİ O KADAR YAKARMIŞ Kİ; SUYUN TASLA GETİRİLMESİNİ BEKLEYECEK ZAMANA BİLE KATLANAMAZMIŞ. BU ÇALIŞMA SIRASINDA İNSANLARDAN OLUK GİBİ TER AKARMIŞ.)ÖBÜR GÖZÜNE İSE YEMEKLER VE EKMEĞİN KONMASIYLA OLUŞAN YİYECEKTİR. IRGATLIKTA AYRAN ÇOK TÜKETİLİRMİŞ. AYRANLAR KÜÇÜK ÜZLÜK DENEN TOPRAK KAPLARDA TAŞINIRMIŞ VEYA YOĞURT OLARAK GÖTÜRÜLÜR, TARLADA AYRAN YAPILIRMIŞ. AZZIĞIN/ AZIK, EĞER BİR TARAFI AĞIR GELİRDE, HEYBENİN DÜŞMESİ İHTİMALİ VARSA BU DEFA ÖBÜR TARAFA ONU DENGELEYECEK ŞEKİLDE TAŞ KONURMUŞ. BİR ÇOCUK EŞEĞE BİNDİRİLİR, ELİNE BİR SOPA VERİLİR VE TARLAYA, HARMANA, BAĞA GÖNDERİLİRMİŞ. BAZEN ÇOCUKLAR O KADAR KÜÇÜK OLURMUŞ Kİ, EĞER EŞEKTEN İNSELER TEKRAR BİNEMEZLERMİŞ. ÇÜNKÜ DAHA BÜYÜKLER İŞ BAŞINDA ÇALIŞIRLARMIŞ. ( IRGATLIK BOYUNCA GELİN KOCAYA, KOCA GELİNE, ÇOCUK ANNEYE HASRET KALIRMIŞ. ANASINI EMEN ÇOCUKLAR ANA SIRTINDA YA TARLAYA GÖTÜRÜLÜR, YA ANASININ SIRTINDA YA DA BİR AĞAÇ ALTINDA DURURMUŞ. ÇOCUĞUN AĞZINA VARSA LOKUM, TÜLBENTİN İÇİNE KONARAK VERİLİRMİŞ. ÇOCUK ONU EMEREK DURURMUŞ. VEYA GELİN ARADA BİR GELİR ÇOCUĞU EMZİRİR GİDERMİŞ. ÇOCUĞUN ALTI AKŞAMDAN AKŞAMA YA DA AKŞAMDAN SABAHA DEĞİŞİRMİŞ. TABİ O ZAMANLAR HAZIR BEZDE YOKMUŞ.) VEYA ÇOCUK EVDE BAKACAK, EMANET EDİLECEK BİRİ VARSA ONA BIRAKILIRMIŞ. ÇOCUKTA AKŞAMA KADAR ANA BEKLER DURURMUŞ. HAMİLE GELİNLER DOĞUM GÜNÜNE KADAR TARLADA, ÇİFTE ÇALIŞIR VEYA TARLADA HARMANDA DOĞURURMUŞ. DOĞUM YAPAN GELİN ÇOCUĞU SARAR VE ÇALIŞMAYA DEVAM EDERMİŞ. BİR O KADINLARA /GELİNLERE BAK, BİRDE BU GÜNÜN ÇIT KIRILDIM, KRAKER, BİSKEVÜT KADINLARINA, GELİNLERİNE. ERKEKLERİNDE KADINLARDAN PEK FARKI YOKMUŞ. ERKEKLERİN SAÇI SAKALI BİRBİRİNE GİRERMİŞ. HEM TRAŞ OLACAK ZAMAN YOK, HEM DE GÜNEŞ, TOZ, TOPRAK SURATI YAKACAĞI İÇİN TRAŞ OLMAZLARMIŞ. ÇÜNKÜ ÇOCUK BAKMA, LOĞUSA YATMAK, TRAŞ OLMAK GİBİ İŞLERE AYRILACAK ZAMAN YOKMUŞ. GARA GIŞ GELDİ Mİ, GARIN YİYECEK İSTEDİ Mİ ÇOCUKTA DİNLEMEZ, LOHUSADA DİNLEMEZ, TRAŞDA DİNLEMEZ, YORGUNLUKTA DİNLEMEZMİŞ. HERKES HARMANDAN GELECEK KAZANCA UMUDUNU BAĞLARMIŞ. HARMANDAN GELECEK KAZANÇLA, KARINLAR DOYACAK, BORÇ ÖDENECEK, YENİ ŞEYLER ALINACAK, KIŞLIK DİĞER YİYECEKLER ALINACAK, DÜĞÜN PARASI, BAŞLIK PARASI DENKLEŞTİRİLECEK, SEVENLER KAVUŞACAK VS.VS. BUNLAR HEP O HARMANDAKİ HASATA VE AKITILAN TERE, VERİLEN EMEĞE BAKARMIŞ. ANCAK BİRDE BEKLENEN HASAT GELMESSE İŞTE O ZAMAN ÇİTÇİ YANDI DEMEKMİŞ. UMUTLAR GELECEK SENEYE ERTELENEREK ZAR ZOR BORÇ ALINARAK KIŞ GEÇİRİLMEYE ÇALIŞILIRMIŞ.

GENEL OLARAK AZIK OLARAK HAZIRLANAN YEMEKLER VE O DÖNEMLERDE TÜKETİLEN YİYECEKLER: IRGATIN ÖĞLEN YEMEKLERİNİ İŞVEREN VERİR. YATILI İSE ÜÇ ÖĞÜN VERİR. AĞANIN DURUMUNA GÖRE BU YEMEK TAVUK, HOROZ OLABİLİR. KALMIŞSA KAVURMA SUCUK OLABİLİR. DOMATESLİ BULGUR PİLAVI, YEŞİL SOĞAN, EKMEK VE DOMATES OLABİLİR. GABAK AŞI, PEZZİK AŞI OLABİLİR. YANINA AYRAN, HOŞAF,  YOĞURT, HOŞAF, PEYNİR, KURU SOĞAN. YUMURTA, EKMEK, PEKMEZ, MEVSİM İSE SEBZELER, MEYVELER. ( 0 YILLARDA SADECE MEVSİMLİK SEBZE OLURMUŞ Kİ, O DA TEMMUZ AYI İLE EYLÜL AYI ARASINDA BULUNURMUŞ. MEYVELERDEN ÖNCE KAYISI, SONRA ARMUT, DAHA SONRA DA ÜZÜM ÇIKMAYA BAŞLARMIŞ. ÜZÜM, KAVUN, KARPUZ, ANCAK HARMAN ZAMANINA YETİŞİRMİŞ. BUNLARIN CİNSİ İŞVERENİN MADDİ GÜCÜNE BAĞLIDIR. AMA KİMSE BEĞENMEZLİK YAPMAZ, ALLAH NE VERDİYSE “BİSMİLLAH” DER YER, ŞÜKREDERMİŞ. KIRAÇ DOMATESİ İLE KURU SOĞAN SALATASI ÖMRE BEDEL BİR TAT VERİRMİŞ DAMAKLARA. HELE BİRDE YANINDA İYİ SOĞUTULMUŞ KAYSI HOŞAFI VARSA GERİSİNE ALLAH KERİM. YEMEKLER TAHTA KAŞIKLARLA YENİRMİŞ. DEMİR KAŞIK DAHA ÇIKMAMIŞ. YEMEĞİ TARLAYA GİTMEYEN EVİN GELİNİ KIZI VEYA KİM MÜSAİTSE O HAZIRLARMIŞ. YUFKA EKMEK VARSA SULANIRMIŞ. HAZIRLANAN YEMEK ÇIKILARA SARILIRMIŞ. TARLADA YEMEK SOFRA ALTININ ÜZERİNE AÇILIP. TARLADAKİ AĞACIN GÖLGESİNDE YENİRMİŞ. TUZ UNUTULDU İSE YEMEĞİN TADI KAÇARMIŞ. YAKINLARDA BİR PINAR YADA KUYU VARSA SOĞUK SU ÇEKİLEREK İÇİLİRMİŞ. VEYA BU SOĞUK SUDAN AYRAN YAPILIRMIŞ. VARSA KAVUN KARPUZ SOĞUK SUYA ATILARAK SOĞUTULDUKTAN SONRA KESİLİRMİŞ. YOĞURTLARIN AZIKTA TAŞINMASI İSE, TOPRAK ÜZLÜK, (ŞİMDİKİ KAVANOZLARIN YERİNE KULLANILIRDI) VEYA ÇÖMLEK (BİRAZ BÜYÜĞÜ) İÇİNE KONULUR, AĞZI BİR BEZLE BAĞLANIR, HEYBEDE VE ÇANTADA İSE, AĞZI YUKARI GELECEK ŞEKİLDE YERLEŞTİRİLEREK TAŞINIRMIŞ. TARLA DA İSE AĞZI YERE GELECEK ŞEKİLDE YERE KAPATILIR  (TOPRAK SUYUNU ÇEKECEĞİNDEN, YOĞURT EKŞİMEZ ÇOK GÜZEL BİR SÜZME YOĞURT OLURMUŞ.) SONRA BU YOĞURTTAN AYRAN YAPILIRMIŞ. SÜZME YOĞURT, AYRAN OLARAK, İÇİNE EKMEK DOĞRAYARAK, YAZIN İÇİNE KAYNATILMIŞ BULGUR EKLENEREK SOĞUK ÇORBALAR YAPILARAK, VEYA YUFKA EKMEĞİN İÇİNE KONUP, DÜRÜM OLARAK YENİRMİŞ. YİNE PEKMEZ DE (HELVA VE LOKUMDAN BAŞKA TATLI BİLİNMEDİĞİNDEN) BAŞLICA YİYECEK OLUP, İÇİNE SU KATILARAK ŞERBET, YADA YAĞDA KIZDIRILARAK İÇİNE YUFKA DOĞRANIP YUMURTA KIRILIP KAHVALTI OLARAK, SADE PEKMEZDEN, PEKMEZ BULAMACI, KAVRULMUŞ UNLA KARIŞTIRILIP HELVA, TERE YAĞ YOĞURT KATILARAK YOĞURTLU PEKMEZ, VEYA HOŞAFLA İÇİNE KATILARAK ( YANİ ŞİMDİLERDE ŞEKERİN KULLANILDIĞI HER YERDE KULLANILARAK )TÜKETİLİRMİŞ. 0 ZAMANLAR ŞEKER NEREDEYSE KULLANILMAZ SADECE MİSAFİR GELDİĞİ ZAMAN KAHVESİNE KONULMAK ÜZERE KULLANILIRMIŞ. BİRDE ŞEHİRDEN “TAHİN HELVASI” ALINIRMIŞ Kİ, BUNU YUFKA EKMEKLE DÜRÜM YAPIP YERLERMİŞ. TABİ ALINABİLİR VEYA BULUNABİLİRSE.  AYRICA KURU (VEYA YAŞ) KAYISI, ÜZÜM, ARMUT, VB GİBİ MEYVELERİN YA HOŞAFI YAPILIR YA DA ISLATILIP, EZİLEREK EZMESİ YAPILIP PİLAVIN YANINDA YENİLİRMİŞ. ET YEMEYE GELİNCE, TAVUKLAR ÇOK KIYMETLİYMİŞ. ÖNCEDEN ANLATILDIĞI GİBİ, KÖYLÜNÜN HARÇLIĞI, GIDASI TAVUKLARDAN TEMİN EDİLİRMİŞ. ANCAK HASTALANACAK OLURSA VEYA SAYGIN/AĞIR BİR MİSAFİR GELİRSE KESİLİRMİŞ. BÜYÜK YA DA KÜÇÜKBAŞ HAYVANLAR DA ANCAK KURBAN BAYRAMLARINDA, DÜĞÜNLERDE KEYFİ OLARAK KESİLİRMİŞ. DİĞER ZAMANLARDA HAYVAN HASTALANIRSA VEYA KAZAYA UĞRARSA KESİLİRMİŞ VE İNSANLARDA ET YÜZÜ GÖRÜRMÜŞ. FAKİR OLMAYAN BAZI AİLELER İSE BİR İŞ BİTİMİNDE BİR ZİYAFET VERİRMİŞ VE HAYVAN KESERMİŞ. FAZLA ET KALIRSA ETLERİ MUHAFAZA ETMEK İÇİN YA KURUTULUR, YA DA “SIZGIT/KAVURMA ” EDİLİR YA DA SUCUK YAPILIRMIŞ. SIZGIT, KUŞBAŞI ŞEKLİNDE DOĞRANMIŞ ETİN, HAYVANIN İÇ YAĞI İLE KAVRULARAK KAVURMA YAPILMASI VE BUNUN HAYVANIN KARNININ İYİCE TEMİZLENİP, YIKANIP TORBA ŞEKLİNDE DİKİLMESİ VE BUNUN İÇİNE BU KAVURMANIN DOLDURULUP, ÜZERİNE AĞIR BİR TAŞ KONULUP, “TOPBAÇ” YAPILMASI ŞEKLİNDE OLURMUŞ. BİRKAÇ GÜN SONRA O TOPBAÇ ALINIP İPLE BAĞLANIP SERİN BİR YERDE TAVANA ASILIRMIŞ Kİ KEDİ, SIÇAN (FARE), KÖPEK YEMESİN DİYE, SONRA LAZIM OLDUKÇA BU FAZLA YAĞLI ETİN BİR KENARINDAN KESİLİR TÜKETİLİRMİŞ. AYRICA AKŞAMDAN SÜT GENİŞ BİR İLANE (LEĞENE) SERİLİR, SABAH BUNUN KAYMAĞI (SÜTÜN YÜZÜ DENİRDİ) TOPLANIR, BİR KABA KONULARAK “KAYMAK YAĞI” OLARAK, PİLAV PİŞİRMEDE, YUMURTA PİŞİRMEDE, EKMEK KIZARTMADA, KATMER YAPMADA, DÜRÜM OLARAK, VB. YERLERDE KULLANILIRMIŞ. O SIRALAR NEBATİ YAĞLARDAN ANCAK ZEYTİNYAĞI İLE HAŞHAŞ YAĞI, BEZİR YAĞI BİLİNİYORMUŞ Kİ, BU YÖRELERDE BEZİR YAĞINDAN BAŞKA SIVI YAĞI YOKMUŞ. YEMEKLERE EKSERİYA “SIZGIT” KONURMUŞ. SIZGITKUYRUK VEYA İÇ YAĞININ İYİCE ERİTİLİP, SIZDIRILIP, SÜZÜTÜP, YAĞININ ALINMASINDAN SONRA, GERİYE KALAN KISMI İMİŞ. BU YAĞ ALINIP BİR KABA KONUR, ONU YAĞ OLARAK KULLANIRLAR, YERİNDE KALAN “KAARTLAĞI/KIKIRDAĞI” İSE YİNE AYRI KABA KOYARLAR, BUNU PİŞERKEN PİLAVIN İÇİNE VEYA SOĞAN VB GİBİ BAZI SEBZE YEMEKLERİN İÇİNE KOYARLARMIŞ. BU YEMEĞE BİR BAŞKA LEZZET VERİRMİŞ. KAYNAK: ESKİ RESİM ÇANKIRI YÖRESİ HARMAN KÜLTÜRÜ SİTESİNDEN ALINMIŞTIR.11.09.2011

IRGATLIKTA ÇALIŞMA SAATİ: ÇALIŞMAYA SABAH EZANI İLE BİRLİKTE VEYA GECE TARLADA YATILARAK ERKENDEN BAŞLARMIŞ. ERKENDEN GÜN YÜKSELMEDEN/ HAVA ISINMADAN SERİNLİKTE ÇALIŞMAK DAHA RAHAT OLDUĞUNDAN BU ZAMAN ARALIĞI MÜMKÜN OLDUĞU KADAR DEĞERLENDİRİLİRMİŞ. TARLAYA AT, EŞEK, KATIR VEYA YAYA GİDİLİRMİŞ. BAZI ZAMANLAR DAHA ERKEN GİDİLEREK NAMAZIN TARLADA KILINDIĞI DA OLURMUŞ. TARLADA KULLANILACAK ALETLER OMUZDA TAŞINIRMIŞ. GENELLİKLE KAHVALTI EVDE YAPILIRMIŞ AMA BAZI GÜNLER YAPILAMADAN GİDİLDİĞİ DE OLURMUŞ. GÜN İYİCE YÜKSELİNCE MOLA VERİLİP BİR KUŞLUK YEMEĞİ YENİRMİŞ. BU YEMEK BAZEN SABAH KAHVALTISI BAZEN DE ÖĞLEN ARASI YEMEĞİ YERİNE GEÇERMİŞ. GÜN BOYU SIKI BİR ÇALIŞMA DEVAM EDERMİŞ. GİDİLEN TARLANIN DURUMUNA GÖRE ARPA YOLUNUR, BIRÇAK YOLUNUR VEYA BUĞDAY BİÇİLİRMİŞ. ÖĞLEN NAMAZI ARASINDA İHTİYARLAR KISA BİR “ŞEKERLEME” DENEN UYKU UYURLARMIŞ. SICAK YAKTIKÇA BEYİNLER KAYNAMAYA BAŞLARMIŞ. BAZEN SICAK ÇARPMASI OLURMUŞ. İNSANLAR HASTALANIRMIŞ.BU ÇALIŞMA AKŞAM GÜN İNİMİNE KADAR DEVAM EDERMİŞ. GÜN İNMEYE BAŞLAYINCA KAFİLELER HALİNDE  OMUZDA TIPAN, ORAK, TIRMIK EŞEĞİN ÜZERİNDE HEYBE, ÇOCUKLAR, İHTİYARLAR ERKEKLER ÖNDE KADINLAR ARKADA KÖYE DÖNERLERMİŞ. HERKES DÖRT GÖZLE YATAĞI BEKLERMİŞ. YEMEKLER HEMEN YENİR VE YATILIRMIŞ.

78-KÖYÜMÜZDE BAĞCILIK    :

BAĞ,ETRAFI DUVARLARLA ÇEVRİLİP KORUMA ALTINA ALINAN İÇİNDE ÜZÜM,KAYISI ,ARMUT,ELMA YETİŞTİRİLEN TARLA DEMEKTİR.BU BAĞLARIN MEVSİMİNE GÖREDE YAPILAMASI GEREKEN İŞLERİ VARDIR. EGER BU İŞLER YAPILMASSA BAĞLAR DAĞ OLUR.

A-ÜZÜM BAĞLARI :

   

                                                                                                                                                                      

BÖLĞEDE SUSUZ BAĞCILIK YAPILIR. HERKESİN KENDİ BAĞI MEVCUTTUR. İHTİYACINDAN FAZLA ÜZÜMÜ PEKMEZ YAPARAK VEYA KURUTARAK SATAR VEYA KIŞIN TÜKETİR. YETİŞTİRİLEN ÜZÜM ÇEŞİTLERİ İSE;…………………….

HALK ARASINDADA BAĞ İLE İLĞİLİ”BAKARSAN BAĞ OLUR,BAKMASSAN DAĞ OLUR”-“BABA OĞULA BİR BAĞ BAĞIŞLAMIŞ,OĞUL BABAYA BİR SALKIM,ÇINGIL ÜZÜMÜ BAĞIŞLAMAMIŞ” DİYE ATA SÖZLERİ VARDIR.

                                         RESİMLERDE MAHİR AKSUNUN BAĞI VE MAHİR AKSU İLE OĞLU GÖRÜLMEKTEDİR.

B-KAYISI,ELMA VE ARMUT BAĞLARI:

MEYVE AĞACI OLARAK KAYISI,ARMUT VE SON ZAMANLARDA ELMA BAĞLARI KURULMAYA BAŞLANMIŞTIR.HERKESİN KENDİ KAYISI BAĞI ,ARMUT BAGI , ELMA BAĞI OLUR. ÜZÜM BAĞI İÇİN YAPILAN İŞLEMLER BU BAĞLAR İÇİNDE YAPILIR.KURU KAYISI MEŞURDUR. HOŞAF KAYISIDAN YAPILAN BİR SOĞUK  İÇECEK/KOMPOSTODUR.

C-BAĞ BELLEMEK :BAĞLAR; BEL KÜREGİ İLE VAYA KAZMA İLE BELLENİR VEYA ATLA SÜRÜLÜRMÜŞ. AYNI TARLANIN BAHÇENİN SÜRÜLMESİ GİBİ.BAĞDA YENİ YETİŞEN FİLİZLERDE  BUDAMA YAPILIR.EGER BUDAMA YAPILMAZSA FİLİZLER BÜYÜR, ASMA KÜTÜĞÜNÜN BÜTÜN GÜCÜNÜ KENDİNDE TOPLARLAR.BU DURUMDA ASIL KÜTÜK BİR SÜRE SONRA KURUR,YOK OLUR. ONUN İÇİN BUDAMAK GEREKİR. BAGIN ETRAFINDAKİ DUVARLARDAN YIKILANLAR VARSA ONLAR ONARILIR. ÜZÜM ÇUBUKLARININ /KÜTÜKLERİNİN DİPLERİ AÇILIR,GÜBRE KONUR.YENİ ÇUBUKLAR DİKİLİR. BAĞLAR SUSUZDUR.

 D-BAĞ BOZUMU : 

BAĞ BOZUMU SON BAHARDA  KAYISI ARMUT ELMA VE ÜZÜMLERİN YETMESİ ZAMANINDA YAPILIR. KESİLEN ÜZÜMLER KAMIŞ SEPETLERE KONUR ,EZİLMEDEN  EŞEK SIRTINDA VEYA KAĞNILARLA BAĞDAN EVE TAŞINIR.KAYSILAR VE DİĞERLERİ AYNI ŞEKİLDE EVLERE TAŞINIR. BAĞ BOZUMU YAZI YABAN İŞİNİN SONUNA GELİNDİĞİNİ GÖSTERİR. BUNDAN SONRA BAĞLARDAN TOPLANANLARLA NE  YAPILACAKSA EVDE ONLARIN YAPIMINA BAŞLANIR. KAĞNILARA ŞİRANELER YÜKLENİR . ÖKÜZLER KOŞULUR. HER BAĞIN SINIRINDA BİR KAĞNI ÜZERİNDE ŞİRANELER. KOMŞU KÖYLERDEN VE KÖYÜMÜZÜN GENÇ KIZLARI GELİNLERİ O GÜN IÇİN RENGA RENK ANADOLU MOTİFLERİNİ ÜZERİNDE TAŞIYAN GIREPTİŞEN PAZEN ELBİSELER, BAŞLARINDA PULLU BONCUKLU RENK RENK YAZMALAR, HERKESİN ELİNDE KALBUR, GOZER, VEYA SEPETLER BAĞIN IÇİNDE YEŞİLLE O RENKLİ GİYSİLER APAYRI BİR HAVA VERİRDİ BAĞLARA. ÖYLE ŞU ANKİ GİBİ, RAST GELE BAĞBOZUMU YOKTU KÖYLÜ BİR KARAR ALIRDI. TARİH BELİRLENİRDİ. VE ONA GÖRE BAĞLAR BOZULURDU BİR HAFTA ON GÜN DEVAM EDERDİ BU BAĞ BOZUMLARI. KAĞNILAR GICILAYARAK KÖYE YUKARI DİZİLİR KİMİ TEK BAĞLARDAN KİMİSİ MEZARLIK TARAFINDAN KİMİSİ KÖRKÜ TARAFINDAN HELEKİ EN ESKİ BAĞLAR HARMAN YERİNDEKİ BAĞLARDI KEHRİBAR GİBİ SALKIM SALKIM ÜZÜMLER Kİ HER BİR KUNDAK1,5- 2 KİLO GELİR .

E-PEKMEZ YAPIMI :

            

F-PEKMEZ TOPRAGI NEREDEN GELİRMİŞ:EŞEK SIRTINDA HEYBELERDE…BÖLGESİNDEN PEKMEZ TOPRAĞI GETİRİLİRMİŞ.

G-PEKMEZ NASIL YAPILIRMIŞ?:

RESİMLERDE GÜLSEREN KAPTANI PEKMEZ KAYNATIRKEN GÖRMEKTESİNİZ. 2009 YILI . KAYNAK :  RESİMLER GÜLSEREN KAPTANIN ÖZEL RESİM ARŞİVİNDEN ALINMIŞTIR.
BU TOPRAK DAHA ÖNCEKİ BÖLÜMLERDE ANLATILDIĞI ŞEKİLDE PEKMEZİN İÇİNE KATILIRMIŞ. ELDE EDİLEN PEKMEZLER: ÇALMA PEKMEZ, DURU PEKMEZ, SÜPÜRGE PEKMEZİ, KABAKLI PEKMEZ VB. ŞEKLİNDE İSİMLER ALIRMIŞ. PEKMEZLERİN İÇİNE AYVA ELMA BAL KABAĞI ATLIRMIŞ BUNLARLA DAHA DEĞİŞİK TATLAR ELDE EDİLİRMİŞ. PEKMEZ YAPMAK AYNI ZAMANDA DA ÇOK ZAHMETLİ OLAN BİR İŞMİŞ. BAĞDAN GELEN ÜZÜMLER TAŞ HAVUZLARDA ÇİĞNENEREK ŞIRASI ÇIKARTILIRMIŞ. ŞIRALAR PEKMEZ LEĞENLERİNE DOLDURULARAK ÜZERLERİNE PEKMEZ TOPRAĞI KONARAK ATEŞTE BÖRTLENDİRLİRMİŞ. SONRA ŞIRA SOĞUMAYA BIRAKILRMIŞ. DİNLENEN ŞIRA KAZANA KONULARAK UZUNCA BİR SÜRE KAYNATILRMIŞ. AZ KAYNARSA DURU, ÇOK KAYNARSA DURU PEKMEZ OLURMUŞ. SONRA KÜPLERE KONULARAK  KİLERE KALDIRILIRMIŞ. KIŞIN SOĞUK HAVALARDA  SOGUK YADA SICAKOLARAK SULANDIRILIP İÇİLEBİLİR. YOĞURTLA VE KARLA YENİLEBİLİR. KAN YAPAR VE INSANIN İÇİNİ ISITIR ,  SICAK TUTARMIŞ. PEKMEZ YAPMA İŞİNİ KADIN ERKEK ORTAKLAŞA YAPARMIŞ. KÖYE GELİNCE KÜRELER YAKILIR. (RESİMDE ŞEMŞİNUR KAPTAN /DENİZ VE UGURCAN DENİZ İLE SEDAT DENİZ’İ PEKMEZ KAYNATIRKEN GÖRMEKTESİZİNİZ. ) ÜZÜMLER ÇİĞNENİR ŞIRALAR AKAR HER BİR ŞİRANEDEN. GECE GEÇ VAKİTLER HER KÜREDEN MİS GİBİ PEKMEZ KOKULARI YAYILIR ETRAFA. GECELERİ KÜRE BAŞLARINDA PEKMEZLER KAYNARKEN BAHÇELERDEN BÜL BÜL SESLERİ YAYILIR NAME NAME HER BİR KUŞUN AYRI BİR MELODİSİ DUYULUR BAHÇELERDEN. SABAH OLUR HER BİRİ 40-50 KİLOLUK KÜPLERE DOLDURULUR. EKŞİSİ TATLISI KARA PEKMEZİ ERİKLİSİ. BAĞ BOZUMU BİTER PEKMEZLER EVLERE YERLEŞTİRİLİR. BAĞ BAHÇE IŞLERİ BİTER ARTIK HER EVDE BİR ÇALMA PEKMEZ ÇARPMALARININ SESİ DUYULUR DEĞİŞİK RİTİMLERLE AĞ PEKMEZ DEDİĞİMİZ Kİ; BU PEKMEZLER BIÇAKLA KESEREK YENİRDİ TADI DOĞALLIĞI BİR BAŞKA OLURDU. ŞİMDİ ISE BAŞTA ÖMER HOCA OLMAK ÜZERE KORUKKEN HERKESTEN EVVEL GELİR BAŞLAR BAĞ BOZMAYA ONU GÖREN DİĞER KOMŞU DERKEN IŞ ÇIĞIRINDAN ÇIKMIŞ ESKİYİ UNUTTUK MALAMAT OLDUK DENEN ŞİİRDE OLDUĞU GİBİ ESKİLER UNUTULDU...

H-BAĞ BIÇAKLARI :

BAĞ ÜZÜMLERİ RESİMDE GÖRÜLDÜĞÜ ŞEKİLDE OLAN ,AĞZI İNCE TESTERE  GİBİ ,TESTERE DİŞLİ OLAN BIÇAKLARLA KESİLİR VEYA BUDANIRMIŞ. HER EVDE VE HER ERKEĞİN BİR BAĞ BIÇAĞI MUTLAKA OLURMUŞ.

I-KAYISI VE ARMUT KURUTMAK :

KAYISI VE ARMUT SON DÖNEMLERDE DE ELMA SON BAHARDA BAĞ BOZUMUNDA KÜFELERER DOLDURULARAK HAYVAN SIRTINDA EVLERE GETİRİLİRMİŞ. .KURUTULACAKLAR:ÇÜRÜKLERİNDEN KURTLULARINDAN AYRILARAK KAYISILAR ÇEKİRDEKLİ VEYA İKİYE YARILIP ÇEKİRDEĞİ ALINARAK,ELMA VE ARMUT LAR DİLİMLENEREK TEMİZLENİRMİŞ. AYRILARAK DULDA TOZ TOPRAK ALMAYAN ,KUŞ VE ÇOLUK ÇOCUĞUN ULAŞAMAYACAĞI YERLERDE   BEZLER ÜZERİNE SERİLEREK KURUTULMAYA BIRAKILRMIŞ. KURUDUKTAN SONRA BEZ TORBALARA KONARAK TAVANLARA ASILIRMIŞ.KIŞIN TÜKETİLECEGİ ZAMAN ASILI DURDUĞU YERDEN BİR MİKTAR ALINARAK KULLANILIRMIŞ.

TARIM TAKVİMİ: KAYISI NE ZAMAN NE EKİLİR DİKİLİRMİŞ:

MART AYI İLE BİRLİKTE  ZİRAAT İŞLERİ BAŞLARMIŞ.BU AYDA EKİM,DİKİM VE BAKIMİŞLERİ YAPILIRMIŞ. O YILLARDA YAYINLANAN ERCİYES GAZETESİNDENALINAN AŞAGIDAKİ YAZIDA ZİRAAT /TARIM TAKVİMİ İLE İLĞİLİ BAKIN NELER YAZIYOR.

“ZİRAAT TAKVİMİ :MART ; ZİRAAT İŞLERİ İÇİN EN EHEMMİYETLİ AYDIR. ÇÜNKÜ BU AYDA EKİNLER CANLANMAYA ,  YEŞERMEYE BAŞLAR. BU AYDA SU YÜRÜR. NEBATATI BİRDEN BİRE DON VE KIRAĞI VURUR. SERT POYRAZ RÜZGARLARI EKİNLERİ , AĞAÇLARIN YENİ AÇILMAYA BAŞLAYAN GÖZLERİNİ YAKAR KAVURUR. SONBAHARDAN BERİ TARLALARA TAŞINMAYA BAŞLANMIŞ OLAN GÜBRE NAKLİYATINA BU AY NİHAYETİNE KADAR DEVAM OLUP YAZLIK EKİLECEK HUBUBAT TOHUMLARI KALBURLANIR , EKİLMİŞ TARLALARDA YABANİ OTLAR TEMİZLENİR GAYET KUVVETLİ OLARAK YETİŞMİŞ VE KÖKLERDEN TOPRAĞI KABARIP KÖKLERİ AÇIKTA KALMIŞ OLAN EKİNLER ÜZERİNDEN HAFİF BİR MERDANE GEÇİRİLİR. İLERİDE YATMAYA MEYİL GÖSTERMİŞ OLAN EKİNLERİN AZGINLIĞIN VE ZİYADE BOYLANMALARINA MANİ  OLMAK VE HAFİF OLAN EKİNLERİ KARDAŞLANDIRMAK İÇİN TARLAYA KOYUN SÜRÜLERİ SALIP UÇLARI YEDİRİLİR.YAZLIK BUĞDAY, ARPA YULAF VE SAİR HUBUBAT TARLALARI, SOĞUK YERLERDE KIŞTAN EVVEL  GÜZELCE SÜRÜLMÜŞ OLACAĞINDAN BU AYDA BİRER KERE DAHA SÜRÜLÜR VE EKİLİR.HAVUÇ, BAKLA, YONCA, BURÇAK, NOHUT, MERCİMEK, TÜTÜN, ŞALGAM, KOLZA, LAHANA, TURP EKİLMESİNE DEVAM OLUR.PATATES, YER ELMASI DİKİLİR. HAVALAR ELVERİŞLİ İSE TOHUMLUK İÇİN GEÇEN SENEDEN SAKLANMIŞ OLAN PANCAR KIŞLIK TURP, LAHANA, HAVUÇ KÖKLERİNİN TARLAYA DİKİLMESİNE NİHAYET VERİLİR.HAVALAR SICAK GİDERSE BU AYIN SONLARINDA MISIR, BUĞDAY, DARI, KAVUN, KARPUZ, HIYAR, FASULYE, KETEN, KENDİR EKİLİR.BAĞLAR BUDANMAYA BAŞLANIR. DUT AĞACI FİDANLARININ DİKİLMESİNE BU AYDA NİHAYET VERİLİR. DUT BAHÇESİNİN BELLENMESİNE VEYA SÜRÜLMESİNE BAŞLANIR. YENİDEN DUT FİDANI YETİŞTİRMEK İÇİN TOHUMLAR  İÇİNE KUM İLE KARIŞTIRILARAK EVVELCE HAZIRLANMIŞ OLAN YASTIKLARA EKİLİR. AŞILANACAK ÇAĞA GELMİŞ FİDANLARA BU AYDA YAPRAK VEYA BORU VE YARMA AŞISI VURULUR.AŞI KALEMİNİ UZAK BİR MAHALLE GÖNDERMEK LAZIM GELİRSE KALEMİN TEPESİNİ BAL MUMUYLA KAPATTIKTAN  VE AŞAĞI Kİ UÇLARINI BALÇIKLA SIVADIKTAN SONRA ETRAFINI ISLAK BİR BEZ VEYA NEMLİ YOSUNLA SARMALI VEYAHUT PATATESE BATIRMALIDIR. KERESTE VE ODUNLUK AĞAÇLARIN KESİMİNE HİTAM VERİLİR. EVVELCE YETİŞTİRİLMİŞ OLAN FİDANLAR ORMAN OLACAK MAHALLE NAKLEDİLEREK DİKİLİR. KAVAK, SÖĞÜT ÇELİKLERİ DİKİLİR. MEYVELİ AĞAÇLARDAN KAYISI, ŞEFTALİ, ERİK, ELMA, ARMUT, KİRAZ, BADEM VESAİRENİN BUDAMALARINA BAŞLANIR VE KALEM AŞILARI YAPILIR. SEBZELERDEN MARUL, ISPANAK, FASULYE, BEZELYE, BAKLA, TERE, MAYDANOZ, TURP,LAHANA,SEMİZ OTU, SOĞAN, PIRASA TOHUMLARININ EKİLMESİNE, SOĞAN ARPACIĞI ERKEN YETİŞEN PATATES YUMRUSUNUN DİKİLMESİNE DEVAM OLUNUR. ÇİÇEK BAHÇELERİNİN BELLENMESİ BİTİRİLİR. TAHTALARA TAKSİM OLUNUR, YOLLAR AÇILIR , KUM DÖKÜLÜR. HAZIRLANMIŞ OLAN ÇÜRÜK GÜBRELER BAHÇENİN TAKSİM EDİLEN EVLEKLERİNE GÖMÜLÜR. ŞEBBOY,GÜNDÜZ SAFA, GECE SAFA TOHUMLARI, ZAMBAK, SÜMBÜL, TESPİH ÇİÇEĞİ SOĞANLARI, KARANFİLLER, ÇUKA ÇİÇEKLERİ , PAPATYALAR , NERGİSLER VE SAİR ÇİÇEK TOHUMLARI EKİLİR.”

KAYNAK:KAYSERİNİN  1910 ‘LU YILLARDA YAYINLANAN  İLK  GAZETESİ OLAN” ERCİYES “GAZETESİNDEN ALINMADIR. BU ESER KAYSERİ BÜYÜK ŞEHİR BELEDİYESİ KÜLTÜR YAYINLARI NO:62’DİR.SAYFA-204

BAKLİYATLARIN EKİMİ VE HASADI:

BAKLİYATLAR DENİNCE AKLA, FASULYE, NOHUT, MERCİMEKLER VB. GELİR. KÖYLÜLER BUNLARI DA YETİŞTİRMEK MECBURİYETİNDE İDİLER. BAHAR GELİNCE, NADAS OLAN YERLERE NOHUT, MERCİMEK, FİĞ,ZAREK, BURÇAK GİBİ BAKLİYAT EKİLİRMİŞ. BUNLAR İLK BAHARDA EKİLİR, HAZİRANIN SONUNDAN İTİBAREN DE BİÇİLMEYE BAŞLANIRMIŞ. NOHUT, MERCİMEK GİBİ TARLAYA EKİLENLERİN BİÇİLMESİ O SIRALAR, ORAKLA YAPILIRMIŞ BURÇAK YOLMAK ÇOK ÇETİN BİR İŞ OLUP , KOLAY KOLAY KOPARILAMAZMIŞ.KETEN VE FİĞLERİN YOLUNMASI DA ZORMUŞ  AMA YİNE DE BURÇAĞIN YANINDA DAHA HAFİF  KALIRMIŞ. BUNLAR YAZIN İLK AYLARINDA YOLUNUR, TARLANIN İÇİNDE SAPLARI DIŞA GELECEK ŞEKİLDE YIĞIN YAPILIRMIŞ (KUŞLAR, HAYVANLAR YEMESİN DİYE)SONRA TOPLANIP, HARMANA  GETİRİLİP, TOKMAKLARLA VEYA DÖVENLERLE EZİLEREK, RÜZGARDA SAVRULUR VE SAPINDAN, SAMANINDAN AYRILIR, SAMANI HAYVANLARA VERİLİR VEYA YAKILIR, TANELERİ DE GEREKLİ ŞEKİLLERDE KULLANILIRDI.FASULYE GELİNCE; BU BİTKİ GENELDE SUSUZ YETİŞMEDİĞİ İÇİN, SULU TARIM YAPILAN YERLERE, BAHÇELERE EKİLİR, KUYUDAN VEYA DEREDEN SULANIRMIŞ.SUSUZ OLAN YERLERE EKİLENLER İSE KÜÇÜK KALIR VERİMİ AZ OLURMUŞ. FASULYELER İKİ ÇEŞİTTİR, BİRİ KUM FASULYE DİR Kİ, BUNUN YEŞİLİ KILÇIKLI OLDUĞU İÇİN YENMEZ, KURU FASULYELİK İÇİN EKİLİR, DİĞERİ İSE RENKLİ TANELİ BARBUNYA-AYŞEKADIN FASULYESİDİR, BUNLARIN TAZESİ KILÇIKSIZ OLUR VE YEMEĞİ YAPILIR. FASULYELER İKİ ÜÇ DALLI OLUNCA ÇAPA YAPILIR, SONRA EĞER SIRIK FASULYE İSE SOPALAR DİKİLİR Kİ, ONA SARILIP, BÜYÜSÜN DİYE, DEGİLSE OLDUĞU GİBİ BIRAKILIR, VE ÖNCELERİ YEŞİLİ TAZE FASULYE OLARAK TÜKETİLİR, FAZLASI DOĞRANIP, AZ GÜNEŞLİ YERLERDE KURUTULUR. EĞER KURU FASULYE YAPILACAKSA, TANELER KURUYUNCA TOPLANIR, YUKARIDA ANLATILDIĞI ŞEKİLDE HARMAN YERLERİNE YIĞILIR VE TOKMAK VEYA DÖVENLERLE EZİLİP, SAVRULUR, VE TANE FASULYELER ELDE EDİLİRDİ.

KAYNAK :RESİM  ANKARA ÇAMLIDER BAYINDIR KÖYÜ KÖYÜ ABDULLAH ÖZCANIN ALBÜMÜNDEN  İNTERNET GÖRSELLERİNDEN  ALINDI.120.08.2011

SEBZE YETİŞTİRİLMESİ:

HERKESİN KENDİ AİLESİNE YETECEK KADAR BOSTANI  OLURDU. BUNUN İÇİN BOSTAN EKİLECEK YERLERE HAYVAN GÜBRELERİ TAŞINIR, TOPRAKLA KATILIRMIŞ . DOMATES, SOĞAN, SARIMSAK,    KABAK , SALATALIK BÖYLE YETİŞTİRİLİRMİŞ. KAVUN KARPUZ  DA  SULU YERLERE PEK EKİLMEZ, YA NADAS BIRAKILAN TARLALARA PULLUKLARLA CIZIYA (ÇİZGİ AÇILARAK YAPILAN ÇUKURLARA) EKİLİP, ÜZERİ KAPATILIR, YA DA TOHUMLAN SAÇILARAK, TEKRAR SÜRÜLÜRMÜŞ. AMA EN ÇOK CIZIYA EKİLİRMİŞ. BU SEBZELER İHTİYAÇ HALİNDE TÜKETİLDİĞİ GİBİ, (KARPUZ DIŞINDAKİLER) DOĞRANIP, KURUTULARAK, KURUSU DA KIŞA SAKLANIR VE O ZAMAN TÜKETİLİRMİŞ. ÇÜNKÜ O GÜNLERDE NE KONSERVE BİLİNİRMİŞ, NE DE BUZDOLABI VARMIŞ. KIŞLIK ÜRÜNLER BÖYLE KURUTULARAK SAKLANIRMIŞ.

İ-PATETES EKİMİ KESERLENMESİ VE HASADI :

ANA VATANI AMERİKA OLAN PATETES ANADOLUYA 200 YIL ÖNCELERİ GELMİŞTİR VE OGÜNDEN BU GÜNEDE ANADOLU HALKINCA SEVİLMİŞTİR. PATETES TEK TEK ELLE DİKİLİR.  PATATES TOPRAK YÜZEYİNE ÇIKINCA ETRAFI YABANİ OTLARDAN TEMİZLENİR ÇEVRESİ GEVŞETİLİR VE  BOĞAZI DOLDURULUR. SUSUZ YETİŞİR. MEVSİMİ GELİNCE TEFEKLERİ KURUR . OCAKLARI TEKTEK SÖKÜLEREK ENİKLEYEN /YAVRULAYAN PATETESLER  TOPLANIR. BUNUN DÜŞMANI KÖTEBEKTİR. BUNUN İÇİN KAPANLAR KURULUR. KIŞIN SERİN BİR YERDE MUHAFA  EDİLEREK ÇEŞİTLİ YEMEKLERİ YAPILIR. MANTI İÇİNDE VE SOBADA KÖZLEMESİ BÖLGE İNSANIN VAZGEÇİLMEZ DAMAK TADIDIR.

J-SOĞAN ,SARIMSAK EKİMİ,KESERLENMESİ VE HASADI: SOĞAN VE SARIMSAKTA  TARLALARA EKİLİR. SUSUZ YETİŞİR. SARIMSAK TEK TEK ELLE DİŞ DİŞ EDİLMİŞ SARIMSAK TANELERİNDEN  DİKİLİR. SOĞAN BAZEN TOHUMU SAÇILARAK BAZENDE KISKASI ELLE TEK TEK  DİKİLİR. BİR MİKTAR BÜYÜYÜNCE OTU DÖVÜLÜR .DİBİ GEVŞETİLİR/KESERLENİR. SONBAHARDADA TOPLANIR. SARMISAKLAR SAPLARI İLE TOPLANIR. SAPLARI SAÇ ÖRĞÜSÜ YAPILARAK EVLERDE MUHAFAZA EDİLİR. SOĞANLARIN SAPLARI EZİLEREK YADA KESİLEREK EVE TAŞINIR. NEMLİ OLMAYAN YERLERDE MUHAFAZA EDİLEREK KIŞIN KULLANILIR.İLK ÖNCELERİ HER AİLE KENDİ İHTİYACI KADAR EKİMYAPARKEN BU GÜN SATIŞA YÖNELİK BÜYÜK MİKTARLARDA EKİM YAPILMAKTADIR.

K-KAVUN KARPUZ EKİMİ ,KESERLENMESİ VE HASADI:

KAVUN KARPUZ EKİMMEVSİMİ İLKBAHARDIR. BUNLARDA SUSUZ YETİŞİR. 2-3 YAPRAK OLUNCA  SEYRELTİLİR. DİPLERİ GEVŞETİLİR. BOĞAZLARI DOLDURULUR. YABANİ OTLARI TEMİZLENİR. BU SEBZELERİN BAŞ DÜŞMANI ÇOBANLAR,ÇOCUKLAR VE HIRSIZLAR,KUŞLARDIR. BUNLAR İÇİN KORKULUK KONUR. VEYA ÇOKSA BEKÇİ KONUR. SUSUZ OLDUĞU İÇİN ÇOK AYRI BİR TADI VARDIR. FAZLA BÜYÜK OLMAZ ANCAK SON DERECE LEZİZDİR. SON BAHARDA KALAN KÜÇÜKLERİ /KELEKLERİ TOPLANARAK TURŞU KURULUR  AZ OLMUŞLARIDA SAMANA GÖMÜLEREK KIŞIN YENİR.

L-DOMATES  EKİMİ,KESERLENMESİ VE HASADI:

DOMETSTE KIRAÇ DOMATESİ DEDİĞİMİZ  UFAK DOMATESTİR. SUSUZ YETİŞİR TADI ÇOK HARİKA OLUR  SALATADA SOĞANLA YEMESİNE DOYUM OLMAZ. AYNI KAVUN KARPUZ GİBİ FİDE OLARAK EKİLİR. BİRZA BÜYÜYÜNCE SEYRETME YAPILIR. SONRA KESERLENİR, BOĞAZI DOLDURULUR. KÖSTÜLERE KARŞI KUŞLARA KARŞI KORKULUK  KONUR.

M-TURP EKİMİ,KESERLENMESİ VE HASADI:

TURPTA NORMAL BOSTANLA BİRLİKTE EKİLİR. BEYAZ TURP MAKBÜL VE DAYANIKLIDIR. KIŞIN TÜKETİLİR. TOPLANDIKTAN SONRA KIŞIN KULLANMAK ÜZERE  SERİN OLAN İNLERDE VEYA SAMANLIKLARDA KUYULANARAK SAKLANIR. TOPRAK ALTINDAKİ YUMRUSU SEBZE OLARAK ÇİĞ YENİR, SALATASI YAPILIR. BİR YILLIKTIR. KÖKÜ VE TOHUMU İÇİN YETİŞTİRİLİR. ÇEŞİTLİ TÜRLERİ VARDIR, ZİRAATİ YAPILIR. SAĞLIKLI BİR SEBZE OLMAKLA KALMAYIP, TEDAVİ EDİCİ ÖZELLİKLERE DE SAHİPTİR, KARA TURP TEDAVİ EDİCİLİK AÇISINDAN EN ETKİLİ TÜRDÜR. BİLHASSA KARACİĞER İÇİN ÇOK FAYDALIDIR. KARACİĞERİ KUVVETLENDİRİR VE ONU ÇALIŞTIRIR, ŞİŞKİNLİĞİNİ VE SARILIĞI GİDERİR. • İŞTAH AÇAR, SİNDİRİM SİSTEMİNİ UYARIR VE GAZ SÖKTÜRÜR. BRONŞLARI YUMUŞATIR, ÖKSÜRÜĞÜ GEÇİRİR, ASTIMA İYİ GELİR. BAĞIRSAKLARI DEZENFEKTE EDER VE ÇALIŞTIRIR, PEKLİĞİ GİDERİR

N-PEZZİK EKİMİ,BAKIMI VE SULANMASI :   PEZZİK BİR TÜR  ŞEKER PANCARDIR VE KÜÇÜK ETRAFI  DUVARLARLA ÇEVRİLİ İÇİNDE SU KUYUSU OLAN BAHÇELERDE EKİLİR. 2-3 GÜNE BİR AKŞAM ÜZERİ KIZLAR GELİNLER KUYUDAN ÇEKTİKLERİ SU İLE SULARLAR. BÜYÜYEN DALARI KIRARAK TOPLARLAR EVE GETİRİRLER.

O-OT DÖVME,BOĞAZ DOLDURMA NE ZAMAN,NASIL YAPILIR:   BOSTANLAR VE SEBZELER 3-5 YAPRAK OLUNCA ÇEVREDE BULUNAN YABANİ OTLARDAN KORUMAK  İÇİN SEYRETME YAPILIR VE BOĞAZLARINA TOPRAK ÇEKİLİP DESDEKLENEREK ETRAFINDAKİ YABANİ OTLAR KESERLE  YA SÖKÜLÜR YADA ELLE YOLUNUR VE ÇEVRESİNEDEKİ TOPRAK KESERLENEREK GEVŞETİLİR VE FİDENİN DAHA RAHAT KÖK ATMASI SAĞLANIR. BU İŞLEME KESERLEME VE BOĞAZ DOLDURMA DENİR.

C-KÖYÜMÜZDE SULU TARIM NASIL  VE NEREDE YAPILIRMIŞ?:

KÖYÜMÜZDE SULU TARIM YOKTUR. SULAMA YAPACAK GÖL, GÖLET, DERE IRMAK VB. YOKTUR. SADECE PEZZİK BAHÇELERİNDE YETİŞTİRİLEN PEZZİKLER KUYU SUYU İLE SULANARAK YETİŞTİRİLİRMİŞ. BÖLGEDE KARASAL İKLİM HÜKÜM SÜRDÜĞÜNDEN SUSUZ TARIM YAPILMAKTADIR. TARLALAR GENELDE BİR YIL EKİLİP BİR YIL BOŞ(NADAS/VELEN) BIRAKILIR. SON YILLARDA TARIMIN GELİŞMESİYLE BİRLİKTE GÜBRE DEVREYE GİRDİĞİNDEN NADASA BIRAKMA İŞLEMİ TERK EDİLMİŞTİR. BUĞDAY KIŞI KAR ALTINDA BÜYÜYEREK GEÇİRİR.TARIMDAN ELDE EDİLEN ÜRÜNÜN BİR KISMI KENDİ TÜKETİMİ İÇİN AYRILIR,FAZLASI İSE SATMAK VE EKONOMİK KAZANÇ ELDE ETMEK İÇİNDİR.

Ö-KÖY İÇİNDEVE TARLALARDA  DİKİLEN AĞAÇLAR NELERMİŞ,NE ZAMAN DİKİLİRMİŞ:

KÖY İÇİNDE EVLERİN BAHÇELERİNE, OTURULACAK YERLERE, CAMİ KENARLARINA, OKUL BAHÇELERİNE , MEZARLIKLARA, KUYU ,ÇEŞME  KENARLARINA ,DERE KENARLARINA,TARLA BAŞLARINA, SULU YERLERE OLMAK ÜZERE  KAVAKVE SÖGÜT ( Kİ TÜRKÜN KLASİK AĞAÇLARIDIR İKİSİDE . KAVAK VE SÖĞÜT VARSA ORASI TÜRK YURDU DEMEKTİR.)KRAL AGACI, DUT DİKLİRMİŞ. TARLA SINIRLARINADA  PELİT,KARAAĞAÇ ,ARMUT ALIÇ DİKİLİRMİŞ.BUNLAR MEVSİMLERİ GELİNCE YANİ İLK BAHARDA DİKİLİR VEYA AŞILANIRMIŞ.

  

16-KÖYÜMÜZDE ARICILIK:

A-BAL ÜRETİMİ  :HEMEN  HEMEN HERKESİN BİR YADA BİR KAÇ  KOVANI OLURMUŞ.ARININ YA BULMA İLE YADA ÇALMA İLE ÇOĞALACAGI SÖYLENİR.DELİ BALI YİYENİN ZEHİRLENECEĞİ SÖYLENİR.YAPILAN ÜRETİM KENDİ TÜKETİMLERİNE YÖNELİKTİR. SATMA İŞİ PEK OLMAZMIŞ.

B-ARI KOVANLARI :KÖYLERDE KARA KOVAN DENEN UZUN SEPETLERDEN DIŞI BÜYÜK BAŞ HAYVAN PİSLİĞİ/MAYISI İLE SUVANMIŞ KOVANLAR KULLANILRMIŞ. KOVANLAR  HIRSIZLARA KARŞI KORUNAKLI YERLERE VE DULDA OLAN RÜZGAR ALMAYAN ,ARILARIN RAHATÇA KOVANA GİRİP ÇIKABİLECEĞİ YERLERE KONURMUŞ.ALT TARAFTAKİ RESİMDE ARI KOVANLARINI GÖRMEKTESİNİZ.

17-KÖYÜMÜZDE HAYVANCILIK / TÜRLERİ / BAKIMLARI :

HAYVAN TİCARETİNDE KULLANILAN VE BİLİNMESİ GEREKEN İLK KELİME CELEP /CAMBAZ KELİMESİDİR.CAMBAZ,CELEP NE DEMEK:PAZARLARDA HAYVAN ALIP SATAN KİŞİLERE  YÖRELER GÖRE  CANBAZ VEYA CELEP DENİR.

 

CANBAZLIK HİLELERİ NELERDİR:YARAMAZ –HUYLU HAYVANI USLU GÖSRMEK,MİSKİN OLANI CANLI GÖSTERMEK,HAYVANIN YAŞINI GİZLEMEK,HASTALIKLARINI VE KUSURLARI  SAKLAMAK GİBİ SAYILABİLİR. 1910’LU  YILLARDA YAYINLANAN KAYSERİNİN İLK GAZETESİ“ERCİYES “GAZETESİNDEN ALINAN AŞAGIDAKİ YAZIDA CAMBAZ/CELEP HİLELELRİ  İLE İLĞİLİ BAKIN NELER YAZIYOR.

“KAYSERİ’NİN RATIB, SİSLİ VE YAZIN OLDUKÇA VAHİM HAVASINDAN BIKAN KAYSERİLİLER HER SENE  ETRAFINDA  BULUNAN VE SAF RÜZGARLARLA KAPLANMIŞ TABİİ MANZARALARLA SÜSLENMİŞ OLAN KÖY VE BAĞLARA ÇIKMAYI   ONLARDAKİ TABİİ LATİF MANZARANIN TARAVET VE SADELİĞİNDEN İSTİFADE VE GÜZEL KOKULU BAHAR ÇAYIRLARINI KOKLAYARAK, DİMAĞLARININ İNKİŞAFINI TEMİN ETMEYİ ADET EDİNMİŞLER. İŞTE BU ADETA TAB’İYETİN ADETA  MECBURİYET HALİNE GİRMESİDİR Kİ MART AYININ NİHAYETLERİNDE BÜTÜN KAYSERİLİLERİN FİKRİNİ İŞGAL EDEN MESELE “KIŞIN YAKLAŞTIĞINDA KIŞ LEVAZIMATI TEDARİKİ DÜŞÜNCESİ GİBİ” YAZLAMAK MESELESİDİR.ANCAK YAZLAMAK MESELESİNİ FİKRE GETİREN KİMSELER, YAKIN KARYE VEYA BAĞLARDAN YER TUTMAYI DÜŞÜNMEZDEN EVVEL  HER GÜN İŞLERİNE GELEBİLMELERİ İÇİN BİR HAYVAN TEDARİK ETMELERİNİ DÜŞÜNÜRLER. ANCAK BU DÜŞÜNCEYİ ŞEHRE  HER GÜN GELMEK MECBURİYETİNDE BULUNAN BİR AİLE SAHİBİ İÇİN BİR İHTİYAÇ-İ MÜBREM HALİNDE BULUNAN BU  HAYVAN TEDARİKİ MESELESİNİ BİLEN HAYVAN TACİR VE CAMBAZLARI BU FIRSATI KAÇIRMAMAK İÇİN VE İŞTE BU KEYFIYETTİR Kİ, BU HAFTA Kİ MUSAHABEMİZİ HAYVAN TEDARİKİ İHTİYACINI BÜYÜK BİR FIRSAT BİLEN CAMBAZLARIN HİLELERİNE HASRETMEYİ, MUHTEREM OKUYUCULARIMIZI UYANIK BULUNDURMAK İÇİN BU HİLELERİN BİRKAÇ TANESİNDEN  BAHİS EYLEMEYİ MÜNASİP GÖRDÜK. HERKES BİLİR Kİ HER NEVİ ESNAFIN KENDİNE MAHSUS TÜRLÜ TÜRLÜ HİLELERİ  HUD’ALARI OLABİLİR.

BUNLAR İNSANIN KÜÇÜK BİR İHMALİNDEN, GÖZÜN ANİ BİR DİKKATSİZLİĞİNDEN İSTİFADE EDEREK NELER YUTTURMAZLAR .LAKİN BUNLARIN HİLESİ CAMBAZLARIN HİLESİNE GÖRE HİÇTİR; BİR KAÇ ARŞIN KUMAŞ,BİR KAÇ OKKA ŞEKER VEYA PİRİNÇTE EDİLECEK ZARAR KESEYE PEK AZ DOKUNUR. FAKAT LİRALAR SAYARAK SATIN ALINAN BİR BARGİRİN GÖZLERİNDE BİR ÖZÜR , AYAKLARINDA  BİR İLLETTEN DOLAYI HEM KESE MUTAZARRIR OLUR HEM DE  HAYAT TEHLİKEDE BULUNUR. HERKESİN MARUZ BULUNDUĞU BU HİLELERİ O KADAR ÇOK ,O KADAR MAHARETLİ BİLİRLER Kİ OLDUKÇA HAYVANININ AHVAL VE EVSAFINDAN ANLAYAN KİMSELER BİLE AKLA GETİREMEZLER, HATTA BAZILARININ NASIL, NİÇİN YAPILDIĞI SÖYLENSE İHTİMALİ YOK KİMSEYE İNANDIRILAMAZ. BAZILARI DA O KADAR ADİDİR Kİ MÜŞTERİ O SURETLE ALDANABİLECEĞİNİ  HATIRINA GETİRMEZ. İŞTE BİR HAYVAN MÜBAYAASI  HALİNDE CAMBAZLARA KARŞI NE KADAR UYANIK BULUNMAK NE DERECE  İTİMAT ETMEK LAZIM GELECEĞİNİ ANLAYALIM.CAMBAZLAR SATIN ALDIKLARI HAYVANLARI PAZARA ÇIKARMADAN EVVEL GÜNLERCE BESLER VE HER TÜRLÜ AHLAKI  VE EVSAFINA VAKIF OLURLAR. HAŞARI HAYVANLARI MUTİ KILMAK EN HALİM VE MİSKİN OLANLARI KIZDIRMAK İÇİN BÜTÜN VASITALARI BİLİRLER VE MAHARETLE İCRA EDERLER. HAYVANATIN YANLARINA VARDIKÇA MERHAMETSİZCESİNE  ZALİMCESİNE ONLARI  SEBEPSİZ DÖVERLER VE BU VECİHLE CAMBAZDAN TİTREYEN HAYVAN TEPME , ISIRMA ,  BİNEĞE GELMEME GİBİ HUYSUZLUKLARINI GİZLER. GEREK İHTİYARLIĞIN VE ZAFİYETİN VE GEREK DEVAMLI BİR HASTALIĞIN MEVCUDİYETİYLE KULAKLARINI İNDİRİP GÖZLERİNİ KAPAYARAK BOYNUNU YEMLİK ÜZERİNE KOYDUĞU HALDE DÜNYAYA GELDİĞİNE PİŞMAN OLAN BEYGİRLER BİLE CAMBAZIN  AYAK SESİNDEN UFAK BİR SEDASINDAN HATTA SERT BİR BAKIŞINDAN DERHAL MÜTENEBBİH OLUR. YAŞININ İLERLEMESİNDEN HASIL OLAN YANAK ÜZERİNDEKİ BEYAZLIKLARI  BOYAMAK, EKSEN İHTİYARLIĞINA DELALET EDEN GÖZ ÜSTÜNDEKİ ÇUKURLUKLARA HAVA ÜFLEMEK İLE  DOLDURMAK PEK ÇOK SENELER YAŞADIĞINI BİLDİREN DİŞLERİN DÜZLÜĞÜNÜ YONTARAK ÇUKURLATARAK HATTA YAKARAK GAİP ETMEK ,  HAYVANIN YORGUNLUĞUNU BİLDİREN KULAK DÜŞÜKLÜĞÜNÜ DERİYİ DİBİNDEN KALDIRIP DİKEREK DOĞRULTMAK, KOPUK  KILLARINI KIRPARAK TARÇIN, BİBER, ZENCEFİL, NIŞADIR GİBİ YAKICI ŞEYLER KOYUP KUYRUKLARINI KALDIRTARAK HAYVANI GENÇ GÖSTERMEK, BAZI YAŞLI HAYVANLARIN KUYRUK VE YELESİNİ KIRPARAK GENÇ TAY GİBİ GÖSTERMEK ,HATTA BAZI TAKMA KUYRUK TAKMAK VE BOYAMAK GİBİ HİLELERİ YAPMAK KURNAZ VE USTA CAMBAZLARIN İŞİ İSE DE  AYAK HASTALIKLARINI GİZLEMEK İÇİN ÇAMURLARDA GEZDİRMEK, TIRNAK ÇATLAKLIKLARINI DOLDURMAK VE KATRANLAMAK, ÜZERİNDE YARA VARSA EĞER KOLAN, KOSKUN VESAİRE GİBİ ÖRTÜLERLE GİZLEMEK İYİ BİR ALAMET SAYILAN KAR TOPUNU TAKLİT İÇİN ALNI BEYAZA BOYAMAK, BOYNU YÜKSEK GÖSTERMEK İÇİN HAYVANI ÖN TARAFI YÜKSEK BİR YERDE BULUNDURMAK, BİR TARAFTAKİ KUSURLARI SETR ETMEK İÇİN DUVAR YANINA ÇEKMEK, TOPALLIĞI ANLATMAMAK İÇİN HAYVANI TAŞLIK BİR YERDE GEZDİRİP PEK İŞKENCE İLE ON ADIMLIK BİR YERDE TIRIS VE EŞKİN GİBİ YÜRÜYÜŞLERİ YÜRÜTMEK VE KOŞTURURKEN DİZGİNLERİ ÇEKEREK HAYVANIN BAŞINI YÜKSEK BULUNDURMAK HEMEN HER CAMBAZIN BİLDİĞİ VE HER ZAMAN YAPTIKLARI ADİ HİLELERDİR.GÖZ HASTALIKLARINI SAKLAMAK İÇİN EVVELCE KOYDUKLARI SAMAN ÇÖPÜNÜ MÜŞTERİNİN GÖZÜ ÖNÜNDE ÇIKARARAK GÖZÜN KIZARTISI VESAİREYİ ÇÖPTEN İLERİ GELMİŞ ZANNETTİRİRLER. HAYVANI YAKIN BULUNAN AHIRDAN  MÜŞTERİNİN YANINA DÖRTNAL İLE GETİREREK SOLUMASININ KOŞTURDUĞUNDAN İLERİ GELDİĞİNİ SÖYLERLER VE SOLUK ALIMINI SAKLAMAYA KALKIŞIRLAR HAYVANIN KÜÇÜK YAŞINDAN İTİBAREN İŞE KOŞULMUŞ, YORDURULMUŞ OLMASINDAN HASIL OLAN KEMİK İNDİRMELERİNİ HAYVANIN KUVVETLİLİĞİNE ATFEDEREK BİÇARE AHALİYE MAKBUL  GÖSTERMEK İSTERLER. HELE AHALİ ARASINDA “HAYVANIN YEDİ YAŞINDAN SONRASINI BİLİNMEZ İMİŞ” ZANNI MEVCUT OLMASINDAN İSTİFADE EDEREK YEMİNLERLE HAYVANIN ( BU ÇAYIR YEDİ ) SÖZÜYLE   GÜYA HAYVANIN YEDİ YAŞINDA OLDUĞUNU İFADE  EDER VE YÜMNÜNÜ DE HAYVANIN ÇAYIR YEDİĞİNE ATFEDERLER.YA O ÇENELERİ , O SÖZLERİ ! BİRKAÇ SENEDEN BERİ HAFIZASINDA BİRİKTİRDİĞİ EVSAF-İ HASENEYE AİT KELİMATI ADETA BİR KİTAPTAN OKURMUŞ GİBİ SIRASIYLA SAYMASI KARŞISINDAKİNİN İNANMAMASINI GAYRİKABİL BİR HALE GETİRİR. ONLAR DAHA MÜŞTERİ GELMEDEN EVVEL SÖYLEYECEĞİ SÖZLERİ HAZIRLAMIŞ, ALACAĞI TAVIRLARI ÖĞRENMİŞ , HAYVANIN NE TARAFTA DURACAĞINI , NERESİNDEN TUTACAĞINI TAYİN ETMİŞTİR. İŞTE HAYVAN ALACAKLARIN SAYDIĞIMIZ HİLELERİ FİKİRLERİNDEN ÇIKARMAYIP EN ADİ ŞEYE VARINCAYA KADAR UYANIK BULUNMALARI VE KATİYEN İTİBAR ETMEMELERİNİ MENFAATLERİ NAMINA TAVSİYE ETMEYİ MÜNASİP GÖRDÜM.”

KAYNAK:KAYSERİNİN  1910 ‘LU YILLARDA YAYINLANAN  İLK  GAZETESİ OLAN” ERCİYES “GAZETESİNDEN ALINMADIR. BU ESER KAYSERİ BÜYÜK ŞEHİR BELEDİYESİ KÜLTÜR YAYINLARI NO:62’DİR.SAYFA-215-216

A- YÖREDE HAYVANCILIK BAZI NEDENLERLE HİÇBİR ZAMAN GELİŞEMEMİŞ; BEKLENEN FAYDA SAĞLANAMAMIŞTIR. BUNUN BAŞLICA SEBEBİ İSE BİLGİSİZLİK, YOKLUK VE HAYVAN BAŞINA ALINAN AĞIR VERGİLERDİR. OSMANLILAR ZAMANINDA VE CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA ALINAN “AĞNEM” VERGİSİ, ZATEN GELİR ELDE EDİLEMEYEN HAYVANCILIĞI, TAMAMEN BİTİRMİŞTİR. BU VERGİ SADECE GELİR GETİREN HAYVANLARDAN DEĞİL, BÜTÜN HAYVANLARDAN ALINIRMIŞ. ÖNCELERİ HAYVANLAR ARASINDA TAŞIMACILIKTA KULLANILAN DEVE, AT, KATIR, MANDA ÖNEMLİ İKEN, SONRA TARIMDA KULLANILAN KOŞUM HAYVANLARI; ÖKÜZLER, MANDALAR , SONRA DA ATLAR ÖN PLANA ÇIKMIŞTIR.

B-BÜYÜK BAŞ HAYVANLAR:DEVE -AT -KISRAK -TAY -AYGIR - EŞŞEK- KATIR -İNEK,ÖKÜZ -DANA – DÜVE- TOSUN- MANDA : CAMIZ, MALAK ,MALAH

C-KÜÇÜK BAŞHAYVANLAR :KEÇİ : GEÇİ, OĞLAK- TEKE- TOKLU ,TOHLU, KUZU : GUZU- ŞİŞEK:  DİŞİ TOKLU-GOÇ-

D-KÜMES HAYVANLARI : HİNDİ : CULUK –TAVUK- HOROZ –ÖRDEK- KAZ

 

                          

E-EVCİL HAYVANLAR : KÖPEK - KEDİ-TAZI-GÜVERCİN-

 

F-YABANİ HAYVANLAR : KURT : CANAVAR-TİLKİ ,DİLKİ- AYI -ÇAKAL :  ÇAHAL, BAYKUŞ-KARTAL : GARTAL, AKBABA -KAPLUMBAĞA : TOSBAĞA-SIÇAN,FARE –KERTENKELE-YILAN-KIRKAYAK : GIRHAYAK-KURBAĞA :  GURBAĞA -KİRPİ-SİNCAP AĞAÇKAKAN ,AĞAÇDELEN - KARAKARGA :  GARAGARGA- ATMACA –DELİ DOĞAN- KARGA,GARGA- KIRLANGIÇ-

G- AV HAYVANLARI :

TAVŞAN ,DAVŞAN-ÖVEÇ ,ÜVEÇ- BILDIRCIN –SIĞIRCIK -İBİBİK ,İBUBUH-TURNA  -BÜLBÜL -TOY -SERÇE- KEKLİK –

1-DEVELER :

ESKİDEN DEVELERE VE DAVARLARA ‘ TÜLÜ HAYVANLAR ‘ DENİLİRDİ. BU BİRAZ MUNİS , ‘SESSİZ – SAKİN’ , BİRAZ DA ‘MÜBAREK – KUTSAL’ HAYVANLAR DEMEKTİ. DEVENİN ÇOBANINA DEVECİ , KATARIN YÖNETİCİSİNE DE “SAVRAN” DERLERMİŞ. DEVENİN YAVRULAMASI İSE ŞÖYLE OLURMUŞ. BİR DİŞİ DEVE ( MAYA ) , YAKIN KÖYLERDE BULUNAN VE “BUĞUR” DENİLEN CİNS ERKEK DEVE İLE BİRLEŞTİRİLMİŞ, BU ŞEKİLDE DOĞAN DEVE GERÇEK DEVE OLURMUŞ , EĞER NORMAL ERKEK DEVE İLE BİRLEŞTİRİLİRSE O ZAMAN DOĞAN “ LOÇİ “ OLURMUŞ Kİ , HEM UFAK KALIRMIŞ , HEM DE YÜK TAŞIYAMAZMIŞ. DEVENİN ERKEKLERİNE “ LÖK “ YENİ DOĞAN YAVRUSUNA KÖŞEK  , İKİ YAŞINA GELEN DİŞİLERE “ DAYLAK “ , YETİŞKİN DİŞİLERE DE “ MAYA “ , DOĞUM YAPMIŞ KÖŞEKLİ DEVELERE DE “ AVRANA “ DENİRMİŞ. YAVRULU DEVELER ÇOK BAĞIRDIĞINDAN; ESKİDEN BAĞIRARAK KONUŞANLARA “ NE BAĞIRIYORSUN AVRANA GİBİ” DERLERMİŞ. BİLİNDİĞİ GİBİ, DEVELER ÇOK ESKİ ZAMANLARDAN BERİ YÜK TAŞIMADA KULLANILIRMIŞ.

DEVE ÇEŞİTLERİ :  KÖYÜMÜZDEPEK BESLENMEMEKLE BİRLİKTE ESKİ DÖNEMLERDE BİR KAÇ EVDE DEVE VARMIŞ.BUNLAR İŞLERDE VE GELİP GİTMELERDE KULLANILIRMIŞ. ÖZELLİKLE KAYSERİDEN ADANAYA VEYA TERSİ ADANADAN KAYSERİYE GİDEN KERVANLARIN GEÇİŞ GÜZERGAHI OLAN KÖYÜMÜZDE BU HAYVANLARI GÖRMEK MÜMKÜN OLURMUŞ. DEVELER GENELDE  YÖRÜKLERDE BULUNURMUŞ. ÇOK İSTİSNA BAZI KURBAN BAYRAMLARINDA HALİ VAKTİ  YERİNDE OLANLARB DEVEDEN KURBAN KESERLERMİŞ.DEVELERDE RENKLERİNE GÖRE  VE GELDİKLERİ ÜLKELER GÖRE İSİM ALIRLARMIŞ. ARAP DEVESİ, HİNT DEVESİ, TÜRKMEN DEVESİ GİBİ, DEVELERİN SIRTLARINDA TEK VEYA  ÇİFT OLMAK ÜZERE  HÖRGÜÇ DENEN  KAMBURLARI OLURMUŞ. ÇOK KİNCİ BİR HAYVANMIŞ.

2-SIĞIRLAR: MANDA,ÖKÜZ, İNEK GİBİ SIĞIR CİNSİNDEN OLAN HAYVANLARIN OTLATILMASI VE BAKIMI İÇİN KÖYLERDE SIĞIR GÜDENLER ( SIĞIRTMAÇLAR) TUTULURMUŞ. BİR YILLIĞINA ,DAHA DOĞRUSU KIŞ GELİP DE HAYVANLARIN İÇERİ GİRMESİNE KADAR , SEKİZ, AY ÜCRETLE BU SIĞIR GÜDENLER TUTULURMUŞ.SIĞIR GÜDEN  SABAH GÜNEŞ DOĞMADAN SIĞIRLARI ALIP GÖTÜRÜR, HANIMI DA GÜNEŞ DOĞANDAN BİRAZ SONRA ELİNE TORBASINI ALIR , BU HAYVAN SAHİPLERİNDEN , HAYVAN SAYISINA GÖRE EVİNİN YİYECEĞİ EKMEĞİ TOPLARMIŞ. SIĞIRTMAÇ , AKŞAM OLUNCA DA

GÜNEŞ BATIMI SIRASINDA  HAYVANLARI KÖYE GETİRİR , HER HAYVAN  EVİNİ BİLDİĞİ İÇİN DE KENDİSİ GELİRDİ. İNSANLAR GİBİ BAZI DOYUMSUZ HAYVANLAR DA VARDI. BUNLAR BAĞA,BAHÇEYE GİRİP , YASAK YERLERDEN KARNINI DOYURMAK İÇİN KAÇAR VE ORALARINA ZARAR VERİRDİ. BUNLARIN PEŞİNDEN  DE SAHİBİ GİDER, BULUP GETİRİRDİ. DANA VE BUZAĞILAR İÇİN DE “ NAHIR GÜDEN “ TUTULURDU. BUNLAR DA AYNI ŞEKİLDE , İNEKLER GİTTİK SONRA , NAHIR GÜDEN TARAFINDAN GÖTÜRÜLÜP , YAYILIR ( OTLATILIR ). YİNE SIĞIR GELMEDEN ÖNCE EVLERE GETİRİLİRDİ. BU NAHIRIN İÇİNDE EŞEKLER DE BULUNURDU.

3-MANDALAR ( CAMIZLAR) : MANDALAR HEM TARIMDA KOŞUM HAYVANI OLARAK , HEM DE ET , SÜT , YOĞURT, DERİCİLİK VE BOYNUZLARI İÇİN BESLENİRDİ. MANDALAR ; SUYU ÇAYIR VE ÇİMLİ YERLERİ , BATAKLIKLARI ÇOK SEVEN HAYVANLARDIR. YAZ AYLARINDA DERİLERİ GÜNEŞTEN ÇOK ETKİLENDİĞİ İÇİN ( ÇÜNKÜ DERİLERİ SEYREK KILLI VE HASSASTIR) , BATAKLIK YERLERDE ÇAMURA YATARLAR , KURAK VE GÜNEŞLİ YERLERİ HİÇ SEVMEZLER , HATTA HALK ARASINDA SERİN YERLERE “ CAMIZ HAVASI “ DERLERDİ. SÜTLERİ PEK HOŞTUR , HAFİFTİR , YAĞI AZDIR. HELE YOĞURDUNA DOYUM OLMAZ, HİÇBİR NAHOŞ KOKU İÇERMEZ.MANDALARIN HAMİLELİK MÜDDETLERİ 12 AYDIR KÜÇÜK YAVRULARINA MALAK , BİR YAŞINDAN BÜYÜKLERİNE BODUK DENİR. GENELDE  CÜSSELERİ BÜYÜKTÜR AMA , UYSAL HAYVANLARDIR. CİNSEL İÇGÜDÜLERİ HAREKETE GEÇTİĞİ , YANİ KIZGINLIK ZAMANLARINDA BİR KÖY HALKI BİRLEŞSE BİR ERKEK MANDAYI ZAPTEDEMEZ. DEMİRLERİ BİLE KIRIP , BÜKERLER , HİÇBİR ENGEL TANIMADAN KENDİSİNİ YARLARDAN ATAR , ÖNÜNE GELENİ DEVİRİR.DİŞİSİ ÇOK UZAKLARDA DA OLSA ONUN KOKUSUNU ALIR , VE MUTLAKA ONU BULUR. BU DURUMU SAHİBİ BİLDİĞİ İÇİN DE ONU ENGELLEMEYE KALKIŞMAZ , VARSA ATINA BİNER VE ARKASINDAN GİDİP GETİRİR. BAŞKA ZAMANLARDA İSE BİR ÇOCUK BİLE KULAĞINDAN TUTUP  , İSTEDİĞİ YERE GÖTÜREBİLİR. SIĞIRLARDAN DAHA UYSAL VE SAKİNDİRLER. HELE KIŞ GÜNLERİNDE HAYVAN ZAYIFLAMASIN DİYE “ ZAREK “( KETEN TOHUMU BEZİRİN KÜSPESİ ) YEDİRİRLER , BUNU YİYEN MANDALARIN GÖZLERİ KIZARIR , BUNLARDAN ADETA ATEŞ ÇIKAR, YERİNDE DURMAZ OLUR.MANDALARIN TARIMDA KOŞULMASI HUSUSUNDA ERKEKLER DİŞİSİNİN AYRISI YOKTUR , İKİSİ DE AYNI ŞEKİLDE GÜÇLÜ VE KOŞULMAYA ELVERİŞLİDİR. BİLHASSA AĞIR YÜK TAŞIMASI GEREKEN KAĞNILARDA KOŞULUR VE BİR TONA KADAR YÜK TAŞIYABİLİRLER. BAZEN ÇAMURA SAPLANIP , YOLDA KALAN TRAKTÖRLERİ ÇIKARIP , GETİRMEK İÇİN MANDALARDAN FAYDALANILIRDI.

4-ÖKÜZLER :ESKİDEN ÇİFTÇİLERE EN GEREKLİ HAYVANLARDAN OLAN SIĞIR CİNSİ HAYVANLAR , ÇOK ÖNEMLİ İDİ. ÇÜNKÜ SIĞIRLAR ÇİFTÇİNİN HER ŞEYİ İDİ. ONSUZ TARIM YAPMA İMKANI YOKTU.ÇİFTÇİNİN SABANINDA , PULLUĞUNDA  , TAPANINDA , KAĞNISINDA , DÖVENİNDE , HASILI KOŞUM GEREKTİREN HER İŞTE ONLAR KULLANILIYORDU. ESKİDEN TARIMDA HİZMET EDEN  HAYVANLAR SABAHTAN ÖĞLEYE KADAR KOŞULUR , SONRA YAYLIMA BIRAKILIRMIŞ , SONRAKİ ZAMAN DA  İSE ; İHTİYAÇ ÇOĞALDIĞINDAN , NÜFUS ARTTIĞINDAN HAYVANLAR SABAHTAN AKŞAMA KADAR KOŞULMAYA BAŞLANMIŞ. O SIRALAR BİR AİLE ANCAK 40-80  DÖNÜM (  HER DÖNÜM TARLA BİR ÇİFT ÖKÜZ TARAFINDAN  SÜRÜLEBİLECEĞİ İÇİN , BUNA BİR ÇİFTLİK TARLA , KISACA BİR ÇİFTLİK DENİRDİ.) YER KADAR TARLAYI EKİN EKİP , BİÇERLERMİŞ.KOŞU ÖKÜZLERİ ORTA ANADOLU ‘ DA YETİŞMEZ , SÜREK MALI DENEN KARS VE ERZURUM GİBİ DOĞU ANADOLU İLLERİNDE YETİŞİR VE GÜZ AYLARINDA ORADAN GETİRİP , ÜCRETİ GELECEK SENE GÜZ AYINDA HARMANLARIN KALKMASINDAN SONRA VERİLMEK ÜZERE VADE İLE SATILIRMIŞ. BU SATICILARA “ CELEP” DENİRMİŞ. İÇ ANADOLU HAYVANLARI GENELLİKLE SİYAH OLDUĞU HALDE , BU HAYVANLAR ÇOK RENKLİ İMİŞ.KAYNAK:RESİM İNTERNET GÖRSELİNDEN ALINMIŞTIR.

5-İNEKLER: ESKİDEN EN TALİHSİZ HAYVANLAR İNEKLERMİŞ ;AHIRDA  EĞER ÖKÜZLERDEN BİR ŞEY KALIRSA ONUNLA BESLENİRLERMİŞ. ÇÜNKÜ ÖKÜZLER ÇOK ÖNEMLİ OLDUĞU İÇİN YEMİN , SAMANIN EN İYİSİNİ ONLAR YERMİŞ. ONUN İÇİN DE İYİ BİR İNEK ANCAK GÜNDE 3-4 KİLO SÜT VEREBİLİRMİŞ. BİR TENEKE SÜT ALABİLMEK İÇİN EN AZ 6-7 ADET İNEK BESLEMEK GEREKİRMİŞ. İNEKLERİN GEBELİK SÜRESİ 9,5 AYDIR. KÜÇÜK YAVRULARINA BUZAĞI , BİR YAŞINDAN BÜTÜKLERİNE DANA , İKİ YAŞINDAN BÜYÜKLERİNE DE DİŞİLERİNE “ DÜVE “ , ERKEKLERİNE İSE “ TOSUN “ DENİRDİ. TOSUNLAR EĞER DAMIZLIK ( BOĞA OLARAK ) KALACAKLARSA ENENMEZLERDİ (KISIRLAŞTIRMA) , DEĞİLSE HAYVANIN HUSYELERİ ÇEŞİTLİ USULLERLE DUMURA UĞRATILIR , DÖLLEMESİ VE DİŞİLERİ PEŞİNDEN KOŞMALARI  ÖNLENMİŞ OLURDU. ÇÜNKÜ ENEK OLMAYAN BİR BOĞA KATİYEN TARIMDA KULLANILAMAZ , İŞ GÖRME GÜCÜ OLMADIĞINDAN ET İÇİN KASABA VERİLİRMİŞ

KAYNAK:RESİMLER İNTERNET GÖRSELLERİNDEN ALINMIŞTIR.

                       

6-DÜVELER: İSE O SIRALAR ANCAK 2-2,5 YAŞINDA HAMİLE KALABİLİRMİŞ. BAYTAR ( VETERİNER) BİLİNMEZMİŞ. 

7-ATLAR:ESKİDEN ATLAR HARAMDIR  DİYE TARIMDA KULLANILMAZMIŞ. “ONLARIN AYAĞININ DEĞDİĞİ YERDE BEREKET OLMAZ” DENİLİP  ÇİFTE KOŞULMAZLARMIŞ.BUNUN ESAS GAYESİ ATLARIN SAVAŞLARDA KULLANILDIĞI İÇİN  , TARIMDA KULLANILMASININ YERSİZ OLACAĞI İDİ. KOŞUM HAYVANLARININ BAKIMI , BİNEK ATLARINA GÖRE DAHA SADE VE DAHA BASİTTİ. ÇÜNKÜ ARPANIN VE YEMİN İYİSİNİ BİNEK ATLARI YERDİ. HATTA İYİ BİNEK ATI OLANLAR , BUNUNLA ÖVÜNÜRLER VE GURUR DUYARLARDI. EĞER FAKİRİN ATI VARSA O BU ATI HEM TARIMDA KULLANIR HEM DE GEREĞİNDE BİNEK OLARAK KULLANIRDI. ATLAR DİNLENME ZAMANLARINDA YATMAZLAR AYAKTA UYURLAR. O ZAMANLAR ZENGİNLER İÇİN YAYLI ARABA DENEN BUGÜNÜN LÜKS OTOMOBİLİ  GİBİ GÖRÜLEN ARABALAR VARDI. BUNLARLA GEZMEK ÖVÜNÇ VE ZENGİNLİK SAYILIRDI. İKİ EVLİ OLAN AĞALAR ( Kİ EKSERİSİ İKİ EVLİ OLURDU , GENÇ OLANI YANINA ALIR , FERİK DENEN İKİNCİ KARISINI DA YANINA OTURTUR , BİR DE ŞİMDİLERİN MAKAM ŞOFÖRLERİ GİBİ ARABACILARI OLUR VE ONLARLA SEYAHAT EDER , KÖYLER ARASI VE ŞEHİRLERE SEYAHAT EDERLERDİ. DİŞİ (KISRAK ) ATLARIN HAMİLELİĞİ 12 AY SÜRER , YAVRULARINA KULUN , BİR YAŞINDAN BÜYÜKLERİNE TAY , GENÇLİK ÇAĞINA GELİNCE DE DİŞİNE GÜRE DENİRDİ. CİNS ATLARIN DİŞİLERİNE KÜHEYLAN , ERKEKLERİNE DE AYGIR , NORMAL ATLARIN DİŞİSİNE KIRSAK, ERKEĞİNE DE BEYGİR DENİRDİ. ATLAR DA YAZ GÜNLERİNDE OTLAMAK İÇİN ÇAYIRA , ÇİMENLİ YERLERE GÖTÜRÜLÜR , KIŞIN İSE YEM SAMAN VERİLİRDİ. ATIN YEM YEMESİ HEM HATILDA HEM DE YEM TORBASINDA OLURDU. YEM TORBASI , ATIN BAŞINA TAKILAN İÇİNE  YEM VE SAMAN KONULAN KEÇİ KILLINDAN YAPILAN YEMLİKLERDİ. ATLAR ARPA YERDİ AMA ARPA OLDIĞI GİBİ VERİLMEZ , DEĞİRMENLERDE KIRDIRILIR VE O HALİYLE VERİLİRDİ. ÇÜNKÜ ATLARIN VE EŞEKLERİN ARPAYI ÖĞÜTMEK İÇİN DİŞLERİ OLMADIĞINDAN , DİĞER HAYVANLAR GİBİ GEVİŞ DE GETİREMEDİKLERİNDEN  , ARPANIN PARÇALANARAK VERİLMESİ GEREKİRDİ. EĞER ARPA TANE OLARAK BÜTÜN VERİLİRSE , ATIN GÜBRESİNDEN ÖYLECE ÇIKARDI. AT ACIKINCA TORBAYI ŞÖYLE BİR HAVAYA KALDIRIR VE İNDİRİR , KİŞNERDİ. O ZAMAN AÇ OLDUĞU BİLİNİRDİ. YALNIZ BİNEK ATLARI PEK ÇAYIRA BIRAKILMAZ , ONA ARPANIN VE YONCANIN EN İYİSİ YEDİRİLİRDİ. DİĞER KOŞUM HAYVANLARI İSE ARPA VE KES ( OTLARIN KURUTULMUŞU ) YER , BAKIMINA PEK ÖYLE İTİNA EDİLMEZDİ.ATLAR İÇİN ÖNEMLİ OLAN BİR HUSUS DA ONLARIN TIMARLARIN , CİLT BAKIMLARI İDİ. ATLARDA BİT OLMAZ , SADECE ASALAK SİNEKLER , KİRLER VB OLURDU BUNUN İÇİN , SAÇTAN “U” ŞEKLİNDE KIVRILMIŞ , 15 CM KADAR UZUNLUKTA TARAK HALİNE GETİRİLMİŞ KAŞAĞI DENEN ŞEYLE YAPILIRDI. ATLAR HER GÜN AKŞAM SABAH TIMAR EDİLİR. AYRICA KEÇİ KILINDAN ELDİVEN GİBİ ÖRÜLMÜŞ “ GEBRE “ İLE GEBRELENİR, TOZU ALINIRDI. HATTA “ İKİ TIMAR BİR YEM SAYILIR “ SÖZÜ DE ANLAMLI İDİ.  ATLARI BESLEMEK DE YİNE İKİ TÜRLÜ OLUR , BİR YILHI ( YILKI) ATIDIR Kİ ; BUNLAR BAHAR GELİNCE , ERKEN BAHARDA ÇAYIRA ÇIKARILIRDI. ATLARDA AKRABALIK DUYGUSU  ÇOK KUVVETLİDİR. BİR YERE GİDERKEN ÖNDE BÜYÜK ANNE , ONUN ARKASINDA ANNE , ONUN ARKASINDAN DA ÇOCUKLARI GİDERLER. HİÇBİR ZAMAN BÜYÜK ANNENİN ÖNÜNE GEÇİLMEZ VE ONA KARŞI GELİNMEZ. ( ERKEK ATLARIN İSE BU HİYERARŞİDE HİÇ ROLLERİ YOKTUR. ONLAR BU DURUMA UYUM SAĞLARLAR , HİÇ İTİRAZ ETMEZLER ) O NEREYE GİDERSE ORAYA GİDİLİR , ONUN YÖNLENDİRMESİ DIŞINA ÇIKILAMAZ.BİLİNİR Kİ KURTLAR ATLARIN VE EŞEKLERİN ETİNİ ÇOK SEVERLER. ONUN İÇİN DE BU ERKEN ZAMANDA ÇAYIRA KOYVERİLEN YILKI ATLARININ ETRAFINDA DOLANIRLAR. ATLARIN BURNU ÇOK İYİ KOKU ALIR , KİLOMETRELERCE UZAKTAN KURTUN VARLIĞINI HİSSEDERLER VE HOMURDANMAY BAŞLARLAR HATTA KÖPEKLER DE KURT CİNSİNDEN OLDUĞU İÇİN ONLARI DA YANLARINDA YAKLAŞTIRMKA İSTEMEZLER. KURTLARIN HÜCUMUNA UĞRAYAN ATLAR , YAVRULARINI ORTAYA ALIRLAR , KAFA KAFAYA VEREREK , KURTLARI ÇİFTELERİ ( ARKA AYAKLARININ SAVURDUĞU TEKMELER )  İLE YANLARINA YAKLAŞTIRMAZLAR. BU ÇİFTEYE MARUZ KALAN ÇOK KURTUN ÖLDÜĞÜ GÖRÜLMÜŞTÜR.ATLAR ASİL HAYVANLARDIR , İNSANI ÇOK SEVERLER , ONUN MORALİNİN NASIL OLDUĞUNU HİSSEDERLER , ÜZÜNTÜLÜ ZAMANLARINDA YANINA GELİP ONU KOKLAYIP , BURUNLARINI KALDIRIP İNDİREREK TESELLİ EDERLER. KENDİLERİNE YAPILAN KÖTÜLÜĞÜ VE ZULMÜ AFFEDERLER , DİĞER HAYVANLAR GİBİ KARŞILIKVERMEZLER. AMA KÖTÜ NİYETLİ YAKLAŞILDIĞINI DA HİSSETTİKLERİ İÇİN HEMEN TEPKİ GÖSTERİRLER , SAHİBİ UYUYORSA UYANDIRMAYA , EŞİNMEYE , GÜRÜLTÜ ÇIKARMAYA ÇALIŞIRLAR. BİR KİŞİ ATTAN DÜŞECEK OLSA , ONUN BİR YERİNİN KIRILIP İNCİNMEMESİ İÇİN , İMKAN DAHİLİNDE KENDİLERİ YATARAK , BİNİCİSİNİN YUMUŞAK BİR ZEMİNE DÜŞMESİNİ SAĞLARLAR. ONUN İÇİN ATALAR “ EŞEKTEN DÜŞEN ÖLÜR DE , ATTAN DÜŞEN ÖLMEZ “ DEMİŞLERDİR. HASILI TÜRKMENLER , ATLARI EN SADIK DOST OLARAK GÖRMÜŞ VE DEĞER VERMİŞLERDİR.ATLAR İKİ ŞEKİLDE HİZMETTE KULLANILIRDI. BİNEK HAYVANLARI VE KOŞUM HAYVANLARI. ATLARIN KULLANILDIĞI ALANLAR VE KOŞUMLARI ŞÖYLEYDİ :

A-BİNEK ATLARI :

KAYNAK:RESİMLER İNTERNET GÖRSELLERİNDEN ALINMIŞTIR.

ATLAR İKİ ALANDA KULLANILMAKTAYDI. BİRİSİ BİNEK HAYVANI OLARAK DİĞERİ İSE TARIMDA VE ULAŞIMDA KULLANILIRDI. BİNEK ATLARI, HIZLI YÜRÜYEN HAYVANLARDIR , BİR ÇOK YÜRÜYÜŞ ŞEKİLLERİ VARDIR. BUNLAR ; RAHVAN , EŞKIN , DÖRTNAL  VE TIRIS GİBİ İSİMLER VERİLMİŞTİ. RAHVAN ATIN SAKİN VE NORMAL YÜRÜYÜŞÜDÜR , EŞKIN ATIN BİRAZ HIZLI GİDİŞİDİR , DÖRTNAL ATIN ÖN İKİ AYAĞININ VE ARKA İKİ AYAĞININ AYNI ANDA HAREKETİ İLE KOŞMASIDIR VE EN HIZLISIDIR. TIRIS İSE ATIN DÖRT AYAĞININ AYRI ARALIKLARLA HAREKETİDİR VE DÖRTNALDAN BİRAZ DAHA YAVAŞ KOŞMASIDIR AMA ÜSTÜNDEKİ BİNİCİYİ HİÇ SALLAYIP RAHATSIZ ETMEZ. KOŞUM TAKIMLARI ŞÖYLEYDİ:ATLARIN EĞERLERİ İKİ ÇEŞİTTİ BİRİ “ İSPANYOL” EĞERLERİ ÖBÜRÜ İSE “ ÇERKEZ “ EĞERLERİ İDİ. İSPANYOL EĞERİ TAHTA KALIBA GİYDİRİLMİŞ DERİDEN BİR KILIFLA KALIPLA DURURDU AMA BİRAZ SERTTİ. ÖNÜNDE BİNİCİNİN GEREĞİNDE ELİYLE TUTMASI VEYA ATIN DİZGİNİNİ TAKMASI İÇİN BİR TAHTA TUTACAK KISMI BULUNURDU. BU EĞER SERT OLDUĞU İÇİN İNSANIN KALÇALARINI AĞRITABİLİRDİ. ÇERKEZ EĞERİ İSE HİÇ  TAHTAKULLANILMADIĞINDAN YUMUŞAK VE HAFİF OLURDU. EĞERLERİN ALTINA YUMUŞAK BİR PALAN KONUR , EĞERLERİN SAĞLAM DURUP DÜŞMEMESİ İÇİN DE İKİ UCU EĞERLERE TAKILI VE BİR UCUNDA DA ZİLE OLAN ,  ENLİ KAYIŞ VARDI Kİ BUNA DA KOLAN DENİRDİ. KOLON ATIN KARNINDA DOLANIR , ÖBÜR TARAFTAKİ ZİLEYE TAKILARAK EĞERLERİN KAYIP , DÜŞMESİ ÖNLENMİŞ OLURDU.EĞERİN İKİ YANINDA YİNE KAYIŞTAN YAPILMIŞ ÜZENGİ BAĞLAN VARDI. ÜZENGİ İSE DEMİR AYAKLIK OLUP , HEM ATA BİNENİN ONA BASARAK ATA BİNMESİ SAĞLAR HEM DE ATIN ÜZERİNDEKİ BİNİCİNİN AYAKLARINI TAKARAK DÜŞMEMESİNİ ÖNLERDİ. ATA BİNENİN ÇİZMESİNİN ARKASINDA, ATIN KARNINI GIDIKLAYIP ONUN HIZLANMASINI SAĞLAYACAK YİNE METALDEN MAHMUZ BULUNURDU. ATIN AĞZINA GEM VURULURDU. GEM DE YİNE METALDEN YAPILI OLUP ATIN DİLİNİN ÜZERİNDEN GEÇİP YANAKLARI TARAĞI KORUNAKLI VE İKİ YANINDA KAYIŞ BAĞLI OLUP , BİNİCİ BU KAYIŞI ELİNE ALIR VE ATIN YÜRÜYÜŞÜNÜ AYARLAMAK , YÖNLENDİRMEK İÇİN ÇEKER VEYA BIRAKIRDI BUNA DA YİNE DİZGİN VEYA GEM DENİRDİ. YİNE BİNİCİNİN ELİNDE BİR KAMÇISI OLURDU. BUNUN EN İYİSİ ÖKÜZ  CİNSEL ORGANININ BAZI MADDELERLE YUMUŞATILIP , KURUTULUP , BÜKÜLEREK VE UCUNA DERİDEN İKİ ADET 5 CM KADAR İKİ KULAK TAKILIRDI. TUTULACAK YERİ İSE YİNE GÜZEL BİR ŞEKİLDE DERİ İLE KAPLI OLURDU.ATA BİNEN SÜVARİLER ( BİNİCİLER ) OMUZLARINA KIŞIN ÜŞÜMESİN DİYE ; SİYAH YÜNDEN KEÇE ŞEKLİNDE AMA İNCE YAPILMIŞ DOKTORLARIN PELERİNLERİ GİBİ KOLSUZ BİR YAMÇI ALIRLARDI , BUNUN ÖNÜNDE GÖĞÜSLERİNE GELEN YERDE BİR BAĞI VEYA DÜĞMESİ OLUR SADECE O BAĞLANIRDI , BUNUN ALT TARAFLARI GAYET GENİŞ OLUP , BİNİCİLERİN BACAKLARINI KAPATIRDI. VE AYRICA BİR DE BAŞLIĞI OLURDU.ATA BİNENE YARDIM ETMEK İÇİN , BİR KİŞİ EKSERİYA ( BİLHASSA YAŞLILAR BİNERKEN )  KARŞI TARAFA GEÇER VE ÜZENGİYE YAPIŞIR , EĞERİN DÖNMESİNE ENGEL OLURDU. YİNE YAŞLILARIN BİNMESİ İÇİN O CİVARDA BİNEK TAŞLARI OLURDU. YİNE YAŞLILARIN BİNMESİ İÇİN O CİVARDA BİNEK TAŞLARI OLURDU. EĞER BİNEK TAŞI YOKSA BİRAZ YÜKSEK BİR YERE VEYA AĞAÇ YANINA YAKLAŞTIRILIRDI. BU DA OLMAZSA , ORADA BULUNAN BİR KİŞİNİN BÜKTÜĞÜ DİZİNE BASILARAK ATA BİNİLİRDİ.

B-KOŞUM ATLARI :

KAYNAK:RESİMLER İNTERNET GÖRSELLERİNDEN ALINMIŞTIR.

ATLAR ARABAYA KOŞULUP YÜK TAŞIMADA KULLANILIRDI. BUNLARIN DA ARABAYA KOŞULMAK İÇİN DİZGİNLERİ = TERBİYELERİ VE BOYUNLUKLARI OLURDU , BUNLARIN HEPSİNE BİRDEN KOŞUM DENİRDİ. ATIN BOYNUNA GEÇİRİLEN OVAL ŞEKİLDE İKİ AĞACIN BİRBİRİNE RAPTEDİLMESİ İLE ELDE EDİLMİŞ VE ÜZERİNE YİNE İÇİ YUMUŞAK MADDELERLE BESLENMİŞ , ÜZERİNE DERİ GEÇİRİLMİŞ “ HAMUT” ( ATIN BOYNUNU ACITMAMASI İÇİN BİR BOYUNLUK) İDİ. BUNA İKİ YANINDAN SAĞLAM KAYIŞLAR İLİŞTİRİLMİŞ O DA ATIN ARKA KISMINDAN DOLANARAK , DİĞER TARAFTAR HAMUDA EKLENİRDİ. AYNI ŞEKİLDE BOYUNLUĞA TUTTURULAN BİR KAYIŞ ARABANIN ÖNÜNDE BULUNAN VE ADINA OK DENİLEN YUVARLAK BİR AĞAÇTAN YAPILMIŞ OKUN  UCUNA İLİŞTİRİLİRDİ. BU KAYIŞLAR ARABANIN GERİ KAÇMASINI ÖNLER, ATLARIN DİRENMESİ İLE ARABA GERİYE KAÇMAMIŞ OLURDU. YİNE ATIN BOYUNLUĞUNDAKİ, İKİ YANINA İLİŞTİRİLMİŞ İKİ KAYIŞ DA GERİYE  DOĞRU UZATILIR VE SAĞLAM BİR AĞAÇTAN YAPILMIŞ FALAHA ( FALAKA ) DENİLEN AĞACIN İKİ UCUNA BAĞLANIRDI.BU FALAHALAR İKİ ADET OLUR VE İKİ ATIN ARKASINA BAĞLANIR , BUNLAR DA ORTALARINDAN , ARKADAKİ DAHA SAĞLAM BİR FALAKAYA BAĞLANIR ONUN ARKASINDAKİ SAÇTAN YAPILMIŞ BİR OYUĞA DA ÖZERK DENEN ARABAYI  ÇEKMEYE YARAYAN DEMİRE GEÇİRİLİRDİ. BU ŞEKİLDE HAZIRLANAN KOŞUMLAR ATIN BACAĞINA DEĞMEYECEK ŞEKİLDE HAZIRLANIRDI. BUNUN AMACI ATLARIN BİRİ GERİDE KALIRSA , ARABANIN DÜZENİNİN BOZULMAMASI İÇİNDİ. ARABAYI KULLANAN SÜRÜCÜNÜN ELİNDE İSE ATLARIN BAŞLIĞINDAN GELEN İKİ AYRI KAYIŞ VARDI. BUNA DİZGİN VEYA TERBİYE DENİRDİ. BU DİZGİNLER ATLARIN BAŞINA TAKILAN BAŞLIĞA EKLİ İDİ. BİRİSİ BİR ATA ÖBÜRÜ DE ÖBÜR ATA BAĞLI İDİ. SÜRÜCÜ ARABANIN YÖNÜNÜ SAĞA VEYA SOLA ÇEVİRMEK İSTEDİĞİ ZAMAN , BUNLARIN O YÖNDEKİ DİZGİNİ ÇEKER  VE AT DA O YÖNE GİTMEYE BAŞLARDI. AYRICA ATLARIN GÖZ HİZALARINDA BU BAŞLIĞA TAKILI EL AYASI BÜYÜKLÜĞÜNDE İKİ ÇARPANA DENİLEN DERİDEN YAPILMIŞ DÜZENEK VARDI Kİ , BUNLAR HEM ATLARININ GÖZÜNE KONAN SİNEKLERİNİ KAÇIRILMASINI SAĞLAR HEM DE ATLARIN YAN TARAFLARINI GÖRÜP ONLARIN ÜRKMELERİNİ ÖNLERDİ.ARABALARLA HEM YOLCU HEM DE YÜK TAŞINIYORDU. ÇÜNKÜ AT ARABALARI ÖKÜZ KAĞNILARINDAN HEM  DAHA HIZLI , HEM DE DAHA KULLANIŞLI İDİ. YİNE BİNİCİNİN ELİNDE BİR SAPI SAĞLAM AĞAÇTAN YAPILMIŞ UCUNA DE DERİDEN İNCE UZUN KAMÇI İLAVE EDİLMİŞ KIRBAÇ BULUNURDU. BUNUNLA ATLAR YÜRÜMEDİĞİ ZAMAN VURURLAR VEYA ŞAKLATARAK , ATLARIN YÜRÜMESİNİ SAĞLARLARDI.AYRICA SON ZAMANLARDA ATLAR ÇİFTÇİLİĞİN HİZMETİNDE DE KULLANILMAYA BAŞLADI. ATLARI PULLUK ÇEKMEK İÇİN KULLANILIYORLARDI. ATLAR HIZLI GİTTİKLERİ İÇİN DAHA ÇOK YER SÜRÜLEBİLİYORDU. BİR ÇİFT ÖKÜZLE GÜNDE BİR DÖNÜM SÜREN ÇİFTÇİ ( BİR DEKAR ) , ATLARLA  3-3,5 DÖNÜM YER SÜREBİLİYORLARDI. BURADA DA ATLARIN KOŞUMLARI ARABADAKİNİN AYNISI İDİ. SADECE ARKADA PULLUK TAKILI OLURDU. YİNE ARABAYLA TARLADAN SAP ÇEKMEK , HARMANDA DÜVEN SÜRMEK , V.B. İŞLERDE DE ATLARIN ÇOK BÜYÜK YARDIMI OLUYORDU.